'De cruciale trigger voor het ontstaan van een vakcommunity zijn gedeelde belangen. Als het goed is, ontstaat wat in de chemie activeringsenergie heet - je moet er eerst energie in stoppen, maar als het eenmaal loopt, dan blijft het ook lopen.’
Stappenplan Vakcommunity open leermaterialen
Als je open leermaterialen maakt, deelt en hergebruikt, is samenwerking met andere docenten heel belangrijk. In een actieve vakcommunity wordt samenwerken makkelijker. Met dit stappenplan bouw je een community rond open leermaterialen op. Heb je al een community, dan helpt dit stappenplan je om specifiek aan de slag te gaan met open leermaterialen.
Stap 2. Doel en doelgroep van de vakcommunity bepalen
In deze stap ga je het hoofddoel, subdoelen en de doelgroep van je community vaststellen. Die vormen het uitgangspunt van je community. Ook denk je na over het type leermaterialen waarop de focus ligt in je community.
Hoofddoel
Bepaal samen het hoofddoel. Het zal iets zijn als: Het hoofddoel van de community is open leermaterialen binnen het vakgebied tot een succes maken. Bijvoorbeeld door het samenstellen van een complete kwalitatieve collectie leermaterialen. Zorg voor een concrete uitwerking hiervan in een jaarplan, bijvoorbeeld: dit jaar ontwikkelen we 50 nieuwe leermaterialen en voegen deze toe aan de collectie.
Zorg dat je doelgroep zich kan vinden in je doel en het “what’s in it for me” kan herkennen. Hiermee werk je aan een betrokken community en een doel waar je samen naartoe kan werken. Het mooiste is natuurlijk dat de leden het doel zo goed onderschrijven, dat ze veel tijd en energie in de community gaan steken. Dan wordt de community vanzelf steeds groter of productiever.
Realiseer je dat je eerst flink moet investeren en dat de voordelen zich pas later laten uitbetalen. Het kost tijd om community/collectie op te bouwen, maar wanneer community loopt dan levert het kwaliteitsverhoging en tijdsbesparing op.
Uit het artikel Vakcommunity’s, experts aan het woord, over de rol van vakcommunity's vanuit theoretisch perspectief:
Subdoelen
Wat wil je nog meer bereiken met je community? Wat willen en kunnen de leden er halen? Denk hierbij aan zaken als:
- Kennis delen en uitwisselen binnen het vakgebied
- Inspiratie
- Samenwerken & co-creatie
- Verbinding
- Profilering
- Het (eigen) onderwijs beter maken
Je kan als community prima breed geformuleerde subdoelen hebben als ’Kennis delen en uitwisselen binnen het vakgebied’. Zorg er wel voor dat je deze doelen concreet maakt in een jaarplan. Dan weten leden van de community goed waar ze aan kunnen bijdragen en wat ze kunnen verwachten. De concretisering van ‘Kennis delen en uitwisselen vakgebied’ in het jaarplan zou kunnen zijn: "We organiseren één keer per jaar een inhoudelijke bijeenkomst met netwerkmogelijkheden, richten een online communityplatform in en sturen vier keer per jaar een nieuwsbrief." Bron
Wat heb je aan een community?
Etienne Wenger, Beverly Trainer en Maarten de Laat ontwikkelden een raamwerk voor het in kaart brengen van de waarde van een community voor docenten. Ze onderscheiden 5 soorten waarde:
- Directe waarde, zoals nuttige activiteiten en uitwisselingen
- Potentiële waarde, zoals opgebouwde kennis
- Toegepaste waarde, zoals aanpassingen aan de praktijk
- Gerealiseerde waarde; verbeterde prestaties
- Herziende waarde; het herformuleren van succes
Het raamwerk geeft voor iedere vorm van waarde typische indicatoren en mogelijke databronnen. Het biedt ook ruimte voor minder kwantitatieve vormen van waarde, met instructies voor het vertellen van verhalen over waardecreatie.
Vraag: Wat is de ‘what’s in it for me’ voor de docenten in jouw community?
Meer lezen
Wenger et al. (2011) Promoting and assessing value creation in community's and networks: a conceptual framework, Ruud de Moor Centrum
Doelgroep
Breng in kaart wie onderdeel uitmaken van de mensen die binnen en buiten het onderwijs werken met en aan leermaterialen. Welke mensen spelen een rol binnen je community? Doelgroepen kunnen zijn:
- Docenten
- Uitgevers
- Collectiespecialisten
- Experts open leermaterialen
- Informatiespecialisten
- Vakexperts
- Beroepenveld
- Werkveld
- Beroepsvereniging
- Studenten
- ...
Per doelgroep moet de “what’s in it for me” duidelijk in de doelen van de community naar voren komen. Is dit niet het geval, pas dan je doelen aan of laat de doelgroep achterwege.
Op welke leermaterialen ligt de focus?
Bepaal welke bestaande online leermaterialen je met elkaar wilt gaan delen. Je kunt er samen voor kiezen om zo veel mogelijk leermaterialen te delen die binnen het vakgebied voorhanden zijn, of je kunt een selectie en afspraken maken op basis van kwaliteit*. En kies je alleen voor ‘officiële’ leermaterialen, of mag een goede uitlegvideo of een fragment uit van een televisieprogramma ook?
* Meer informatie over de kwaliteit van leermaterialen en hoe je daar samen met je community mee aan de slag kan vind je in het stappenplan Kwaliteitsmodel voor open leermaterialen.
Kleine en grote open leermaterialen
Martin Weller maakt een onderscheid tussen grote en kleine open leermaterialen (big and little OER). Grote open leermaterialen zijn binnen instellingen gemaakt, zijn van hoge kwaliteit, bevatten beschrijvingen van leerdoelen en worden volgens een vaste standaard gepresenteerd. Vaak zijn ze ontwikkeld binnen een onderzoeksproject en ze bevatten daarom ook onderzoeksmateriaal en metadata.
Kleine open leermaterialen zijn fragmenten die je online vindt, bijvoorbeeld op YouTube of TikTok, die door wie dan ook zijn gemaakt. Ze hebben een lage productiekwaliteit en ze bevatten mogelijk geen expliciet beschreven leerdoelen, omdat ze voor allerlei doelen kunnen zijn gemaakt. Desondanks kunnen ze heel handig zijn om te gebruiken in het onderwijs.
Weller concludeert dat een mix van beide soorten open leermaterialen mogelijk de beste route is om open onderwijs te realiseren.
Meer lezen
Weller, Martin (2010). Big and Little OER. In Open Ed 2010 Proceedings. Barcelona: UOC, OU, BYU.