‘Instellingen hebben inmiddels het gevoel dat ze de boot missen als ze niet met onze vakcommunity meedoen. Deelname aan de vakcommunity is een manier om je collega's beter te leren kennen en op een leuke manier met je vak bezig te zijn.’
Stappenplan Vakcommunity open leermaterialen
Als je open leermaterialen maakt, deelt en hergebruikt, is samenwerking met andere docenten heel belangrijk. In een actieve vakcommunity wordt samenwerken makkelijker. Met dit stappenplan bouw je een community rond open leermaterialen op. Heb je al een community, dan helpt dit stappenplan je om specifiek aan de slag te gaan met open leermaterialen.
Stap 3. Basisorganisatie van de community inrichten
In deze stap kijken we naar de basiszaken die je moet regelen voor je community. Je denkt na over het creëren van een communitygevoel, en gaat concreet invullen wie welke rol vervult en wie welke activiteiten gaat ondernemen. Ook de financiën komen aan bod.
Communitygevoel
Maslov heeft lang geleden al onderzocht dat het belangrijk is dat mensen zich onderdeel voelen van een groep. Bij online community's is dit communitygevoel, het gevoel ergens bij te horen ook belangrijk, zie onderstaande tabel: Community Building on the Web.
Wanneer je als community samen aan open leermaterialen werkt, draagt dit bij aan een gevoel van verbondenheid met en nut van je community. Leden zullen dan ook eerder actief deelnemen aan de community. De leden krijgen er echt iets voor terug, je leert elkaar kennen en vertrouwt elkaar. In het artikel ‘Breng je online community tot bloei met een concreet doel’ haalt Frankwatching David McMillan aan die onderzoek heeft gedaan naar de ‘Sense of Community’. Het communitygevoel is op te delen in 4 pijlers:
- Lidmaatschap (gevoel ergens bij te horen)
- Invloed (gevoel verschil te kunnen maken)
- Behoeftebevrediging (gevoel er iets voor terug te krijgen)
- Emotionele band (gevoel iets met elkaar te delen)
Laat deze 4 pijlers terugkomen in je concrete doelen en de acties die je uit gaat voeren. Sluit daarbij aan bij de cultuur van je vakgebied: alles wat je doet, moet passen bij de cultuur van je vakgebied.
Uit de good practice Vakcommunity Samenwerkingsgroep Lerarenopleidingen Wiskunde tweedegraads:
Ontwikkelingsfasen van community’s
Wilfried Admiraal, Ditte Lockhorst en Jakko van der Pol ontwikkelden een beschrijvend model voor community's van docenten. Hierbij gaan ze uit van een groep onderling verbonden docenten, die samen deelnemen aan discussies en besluitvorming, en die kennis delen en opbouwen, met:
- een groepsidentiteit: een gedeelde toezegging die een groep docenten verbindt in een sociale entiteit, oftewel een groep
- een gedeeld domein: een gedeelde onderneming met gedeelde doelen, zoals die door alle groepsleden worden begrepen en waarover voortdurend wordt onderhandeld.
- een gedeeld interactief repertoire: alle groepsleden hebben hetzelfde beeld hebben van hoe de leden in de groep met elkaar omgaan en handelen daar ook naar.
Een geslaagde community ontwikkelt zich volgens het model in 3 fasen:
- Bij de start is er nog weinig gevoel van groepsidentiteit binnen de community, de leden delen beperkt gedeelde patronen en procedures en ook de bereidheid om actief te zijn in het domein is nog gering.
- Bij een community in ontwikkeling groeit het besef van groepsidentiteit en van de ontwikkeling van gezamenlijke activiteiten.
- Bij een community die tot wasdom is gekomen, zijn de processen binnen de community in balans, gedeeld en gericht op een gedeeld domein en het gevoel van groepsidentiteit.
Meer lezen
Admiraal e.a. (2012) An expert study of a descriptive model of teacher communities.
TIP
Met wie wil je de community starten? Begin klein met toegewijde mensen om de basis op te zetten. Begin met een concreet actieplan voor de eerste periode. Hoe wil je groeien? Wanneer ben je tevreden?
Taken en rollen in de community
Het in het leven roepen en houden van een community kost tijd en energie. Om te voorkomen dat een community doodbloedt, moet je actief een aantal zaken organiseren. In stap 1 heb je een kernteam samengesteld, maar er zijn nog meer rollen die je moet beleggen en organiseren. Definieer welke taken er zijn en wie wat oppakt. Welke rollen vertegenwoordigd moeten worden, is ook afhankelijk van je doel. Zorg ervoor dat mensen die deze rollen gaan vervullen, dat ook daadwerkelijk gaan doen. Hiervoor is het belangrijk dat zij duidelijk weten wat er van ze verwacht wordt en hoeveel tijd de werkzaamheden gaan kosten. Vraag de bijdragers expliciet of ze dit waar kunnen maken.
Binnen een community zijn de volgende rollen van belang. Een lid kan verschillende rollen uitvoeren. Denk aan:
- Communitymanager
Dit is een soort van projectleider van de community. Bij veel community's is de ervaring dat dit een essentiële rol is. Meer taken voor de communitymanager zijn beschreven in dit artikel van Frankwatching. - Ambassadeurs
Dit zijn leden die een actieve bijdrage leveren en actief mensen aansporen een bijdrage te leveren. - Online communitycoördinator/editor
Deze onderhoudt een eventuele online samenwerkomgeving en platform. Beheert het forum en organiseert online uitwisseling. - Communicatiemedewerker
Deze persoon is verantwoordelijk voor communicatie en zorgt o.a. voor een activiteitenkalender. Dit is een specialistische taak en wordt vaak onderschat.
Tip: heeft de persoon in de community die deze rol krijgt zelf geen communicatie achtergrond, stem dan af met een communicatieadviseur van je instelling voor advies. - Newbie greeter
Om nieuwe leden op hun gemak te stellen en zich welkom te laten voelen is het belangrijk dat ze gelijk bij aanmelding een persoonlijk individueel contact hebben. Een newbie greeter kan hiervoor zorgen. Hij of zij draagt eraan bij dat nieuwe leden hun weg kunnen vinden.
Richt je je op een online community? Lees het artikel How to build an engaged online community met meer informatie over verschillende rollen en het bevat ook interessante bronnen voor meer informatie.
Ten aanzien van het maken en delen van open leermaterialen zijn er een paar specifieke rollen:
- Leermaterialen maken: docenten of samenwerkende docenten
- Materialen invoeren: repositorymanager
- Copyright check
- Hergebruik promoten en awareness vergroten
- Keurmeester van leermaterialen (zie stappenplan kwaliteitsmodel).
In stap 4 gaan we verder in op de specifieke organisatie rond open leermaterialen. Daar moeten de rollen op aansluiten.
Verschillende typen leden
De community bestaat uit een diverse groep mensen. Zorg dat je de juiste mensen de juiste rollen geeft. De volgende twee theorieën kunnen je daarbij helpen. Bartle’s taxonomy of player types noemt verschillende type leden: Achievers, Explorers, Socializers en Killers. Belbin onderscheid 9 rollen die in een team voor zouden moeten komen: de bedrijfsman, de brononderzoeker, de plant, de monitor, de vormer, de voorzitter, de zorgdrager, de groepswerker en de specialist. Eén persoon kan meerdere rollen vervullen.
Activiteiten: wat doet je community?
Afhankelijk van je doelen kun je verschillende uiteenlopende activiteiten organiseren. Daarnaast heeft elke community ontmoetingsplekken nodig. Dat kan fysiek zijn, maar tegenwoordig ook online natuurlijk. Bedenk voor je community welke activiteiten je face-to-face of online wilt organiseren. Geef antwoord op de vraag: hoe kom je samen (waar) en wat doe je samen?
Uit de good practice Vakcommunity Samenwerkingsgroep Lerarenopleidingen Wiskunde tweedegraads:
‘Het is belangrijk om regelmatig af te spreken, want iedereen heeft het druk en de bijeenkomsten vormen een logische deadline voor nieuwe materialen.’
Hieronder staan voorbeelden van activiteiten bij de verschillende doelen die je community kan nastreven.
|
Face-to-face |
Online |
|
|---|---|---|
|
Kennis delen en uitwisselen vakgebied |
|
|
|
Samenwerken & co-creatie |
|
|
|
Inspiratie |
|
|
|
Verbinding |
|
|
|
Profilering |
|
|
|
Het (eigen) onderwijs beter maken |
|
|
|
Collectie open leermaterialen aanleggen |
|
|
Uit het artikel Vakcommunity’s, experts aan het woord, over de rol van vakcommunity's vanuit theoretisch perspectief:
‘Een succesvolle vakcommunity is een hechte vakcommunity, waarin de leden elkaar goed kennen en daardoor veel eerder geneigd zijn om leermaterialen en andere kennis met elkaar te delen. Komt de vakcommunity alleen online bijeen? Organiseer dan niet alleen videovergaderingen, maar ook 'koffieautomaatmomenten', waarin de gesprekken over van alles en nog wat kunnen gaan.’
TIP: maak een contentkalender
Maak je doelen en activiteiten zo concreet mogelijk. Een hulpmiddel kan zijn het maken van een contentkalender. Zet in de tijd uit wanneer wat gedaan wordt in en voor de community.
Online communityplatform
Voor de online activiteiten gebruik je een digitaal communityplatform. Kies een platform waarin alle activiteiten uit te voeren zijn.
Uit de good practice Vakcommunity van SAMEN hbo verpleegkunde:
‘Het succes van onze vakcommunity hangt nauw samen met ons communicatieplatform, hbovpk.nl. Het is een sociaal intranet van een externe leverancier, gericht op het delen van kennis, nieuws en ervaringen. Hier brengen we voor het voetlicht wat er is gemaakt. De beste reclame voor open leermaterialen is zien wat er gebeurt.’
Denk ook na wie er toegang krijgen tot de communitypagina. Is het een open systeem waar iedereen bij kan, of een afgeschermde variant achter een inlog zodat je zelf kunt bepalen wie er mag aansluiten? Hier moeten jullie de keuze van je platform op afstemmen.
Voorbeelden van communitypagina’s:
- Pleio.nl Gratis communityplatform van de overheid.
- Edugroepen.nl Gratis communityplatform.
- Slack. Gratis platform, veel gebruikt binnen (project)teams.
- Linkedin. Gratis platform, leden moeten een profiel aanmaken voor toegang.
- Betaalde varianten zoals Microsoft Teams en Winkwaves.
Een aantal communityplatformen heeft functionaliteiten om ook leermaterialen te delen.
- OERcommons: Gratis platform met communityfunctionaliteiten. Tevens leermaterialen samen maken. Gekoppeld aan een eigen zoekportaal.
- Merlot: Gratis platform met communityfunctionaliteiten. Gekoppeld aan eigen zoekportaal.
In edusources, het platform om open leermaterialen te delen voor het hoger onderwijs, kun je een communitypagina aanmaken waarin je je collectie open leermaterialen zichtbaar kan maken en kan verwijzen naar andere community gerelateerde websites.
Wanneer hoor je bij de community: ledenlijst
Hoe kun je lid worden van de community? In de online variant kun je meestal zelf een profiel aanmaken waarmee je lid wordt van de community. Wanneer mensen zichzelf kunnen profileren draagt dat bij aan het communitygevoel.
Niemand houdt van profiteurs. Iemand verantwoordelijk houden kan alleen als niemand anoniem kan blijven. Zorg dan dat iedereen moet inloggen. Uitgebreide profielpagina’s met foto’s, links en cv maken het moeilijk om ‘vals te spelen’. Het kan ook een barrière opwerpen om aan te sluiten, dus denk er goed over na wat werkbaar en wenselijk is voor jullie community.
Financiën
De grootste kosten bij het samenwerken aan leermaterialen zitten in tijd. Ook het ontsluiten van leermaterialen en het inrichten van een veilige en handige plek om samen te werken kosten tijd en geld. Aansluiten bij de infrastructuur en mogelijkheden van de onderwijsinstellingen is daarom aan te raden. Dat maakt het gemakkelijker voor mensen om zich in te zetten zonder dat daar een (grote) financiële vergoeding tegenover staat. Daarnaast zijn er ook financiën nodig voor het organiseren van activiteiten.
TIP
Om de kosten zo laag mogelijk te houden, onderzoek welke ondersteuning een vakvereniging je community kan bieden.
Uit het artikel Vakcommunity’s, experts aan het woord, over de rol van vakcommunity's vanuit theoretisch perspectief:
‘Regelmatig betekent het einde van een subsidie ook het einde van de community. Er is financiële ondersteuning nodig vanuit de instellingen. Een instelling moet het maken en delen van open leermaterialen zo belangrijk vinden voor het eigen onderwijs dat ze mensen vrijmaken voor deelname aan de vakcommunity.'