‘Eén dag per week kwamen we bijeen voor een schrijfdag. Het schrijven schoot aanzienlijk meer op dan in de eigen werkkamer.’
Stappenplan Vakcommunity open leermaterialen
Als je open leermaterialen maakt, deelt en hergebruikt, is samenwerking met andere docenten heel belangrijk. In een actieve vakcommunity wordt samenwerken makkelijker. Met dit stappenplan bouw je een community rond open leermaterialen op. Heb je al een community, dan helpt dit stappenplan je om specifiek aan de slag te gaan met open leermaterialen.
Stap 4. Organisatie rond de collectie van open leermaterialen opbouwen
Het is handig om een workflow in te richten wanneer je met je community een collectie leermaterialen wilt opbouwen en deze open wilt delen en hergebruiken. In deze stap ga je die workflow inrichten.
Hoe zorg je er voor dat de resultaten van je community duurzaam zijn? Het begint met het verzamelen en/of ontwikkelen van leermaterialen. Stimuleer het gebruik van andermans leermaterialen en zorg er voor dat de collectie up to date blijft.
Doorloop de volgende stappen om te komen tot een organisatie de gemeenschappelijk een collectie leermaterialen ontwikkeld:
1. Vertrekpunt
Leg duidelijk het vertrekpunt voor je community vast: wat lever je op, in welke vorm en met welke type materialen?
Specificeer wat je als community op gaat leveren. Enkele voorbeelden hiervan:
- Collectie op basis van eindtermen
Het Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde heeft in BN2020 gezamenlijk een nieuw opleidingsprofiel Bachelor of Nursing 2020 vastgelegd, dat o.a. eindtermen weergeeft. Op basis daarvan hebben zij een structuur en inhoud kunnen bepalen van de collectie leermaterialen. Lees meer over het voorbeeld uit de praktijk van SAMEN HBO verpleegkunde - Open tekstboek
Het project Ecotoxicology in Open Access is gestart met een duidelijk einddoel: het maken van een open tekstboek. Het vertrekpunt daarbij was een gemeenschappelijke inhoudsopgave. - Gemeenschappelijke taxonomie of een vakvocabulaire
Een vakvocabulaire is een schematische indeling van het vakgebied. Hierdoor creëer je een gemeenschappelijke taal en en structuur dat als uitgangspunt voor de collectie genomen kan worden. Zelf een vakvocabulaire ontwikkelen kan aan de hand van het stappenplan Vakvocabulaire voor open leermaterialen.
Voorbeeld uit een vakvocabulaire
Begin met het gezamenlijk vastleggen van een structuur. Vragen die je hierbij kunt beantwoorden:
- Welke opbouw gebruik je bij het open tekstboek?
- Welke indeling/structuur geef je de collectie?
- Ga je met een structuur werken of alleen met labels om de leermaterialen te categoriseren?
Bedenk ook met welke type materialen de community aan de slag gaat. Doe dit zowel voor de uitvoeringsvorm als voor het doel.
- Uitvoeringsvorm
Losse materialen: Presentaties, artikelen, video’s, weblectures, 3D-objecten, VR simulaties, instructies, tutorials, toetsvraag, ...
Samengestelde materialen: Modules, cursus, onderwijseenheden, lessen, MOOC, ... - Doel
Inspiratie, kennis, toetsing, ...
2. Materialen maken of herzien
Onderzoek welke materialen er al beschikbaar zijn in de community, maar ook daarbuiten. Maak op basis daarvan met je community de afwegingen waar je de nadruk op legt. Ga je:
- bestaande leermaterialen verzamelen, deze herzien en open delen?
- nieuwe materialen ontwikkelen en als verzameling delen?
- bestaande collecties gebruiken en aanvullen?
Maak afspraken waar leermaterialen volgens de community aan moeten voldoen. Hiervoor zou je een kwaliteitsmodel kunnen opstellen. Dit kan door losse materialen te controleren en die langs het kwaliteitsmodel te leggen. Dit kan de docent zelf doen, maar je kan ook een keurmeester aanstellen die de taak van docenten overneemt. Hiermee ontzorg je docenten.
Wanneer je leermaterialen opneemt in de collectie denk dan ook goed na over de herbruikbaarheid ervan voor anderen. Niet alleen het format (is het makkelijk aan te passen) is daarbij relevant, ook het niet gebruiken van jargon en branding is prettig voor andere leden in de community en daarbuiten wanneer ze materialen willen hergebruiken. In het stappenplan Kennismaking open leermaterialen staan tips om hergebruik van materialen makkelijker te maken.
TIP
Organiseer bijeenkomsten waarop docenten samen aan de slag gaan om leermaterialen te maken en te beoordelen.
Uit de good practice Vakcommunity Environmental Toxicology:
3. Repository kiezen
Denk goed na waar je de leermaterialen gaat opslaan. Er zijn verschillende technische mogelijkheden:
- Een openbare repository
Hierop kan iedereen inloggen om materialen te plaatsen. O.a. Wikiwijs. Let wel: deze is gericht op Primair - en Voortgezet Onderwijs. - Een instellingsrepository
Je kan als community gebruik maken van een repository van een van de deelnemende instellingen uit je community. Meestal is er dan alleen een uploadmogelijkheid vanuit die instelling. Het is dan nodig dat die instelling de invoer van alle materialen gaat verzorgen. - Meerdere instellingsrepositories
Elke medewerker kan in zijn eigen instellingsrepository materialen uploaden. Deze repositories kun je laten aansluiten op het nationale zoekportaal: edusources wanneer ze gebruik maken van de juiste standaarden. Zo kan de gehele collectie daar gevonden worden. - Samen een repository afnemen
Je kan samen een repository dienst afnemen als community. Edusources heeft speciale licenties die daarvoor geschikt zijn. Er zijn wel kosten verbonden aan het gebruik van deze repository als community.
Welke oplossing je ook kiest, voorwaarde is dat materialen open gedeeld moeten kunnen worden. Dit houdt in dat de repository open doorzoekbaar is. Overleg met de specialisten van de bibliotheken over de keuze voor een repository. Er zijn voor en nadelen te bedenken voor elk soort repository, denk goed na over wat werkbaar is voor jouw community.
4. Repository inrichten
Heb je een oplossing gekozen voor het opslaan van materialen, dan is het belangrijk dat de materialen op dezelfde manier opgeslagen worden. Dit is nodig voor een goede vindbaarheid. Hiervoor maak je afspraken over de metadatavelden die ingevuld moeten worden bij het leermateriaal in de repository. Daarbij is het belangrijk dat iedereen dezelfde termen hanteert bij alle metadatavelden. Een vakvocabulaire is een gedeelde taal binnen een vakgebied of opleiding, gebaseerd op samenhangende vakvaardigheden of vaktermen. Het zijn lijsten of hiërarchische structuren van begrippen. Een vakvocabulaire geeft structuur aan de collectie. De vakvocabulaire helpt bij het opslaan van de materialen om materialen in te delen, maar het helpt ook bij het zoeken en vinden van materialen. Het stappenplan Vakvocabulaire voor open leermaterialen kan je community ondersteunen een vakvocabulaire te ontwikkelen en hier gezamenlijk richtlijnen voor op te stellen.
Spreek af wie de materialen opslaat. De metadata invullen is een inhoudelijke klus die de maker of docent het beste kan doen. Maar om de docent te ontzien kan je ook de hulp inroepen van een bibliotheekmedewerker of communitylid.
5. Vinden (en vindbaar maken)
Bedenk waar gebruikers de gehele collectie leermaterialen kunnen vinden. Je kunt bijvoorbeeld een collectie aanmaken op een eigen communitypagina. Deze pagina’s zijn ook beschikbaar in het nationale zoekportaal, edusources.
6. Richt de volledige workflow in
Maak een duidelijk overzicht van de workflow zodat iedereen in de community kan zien welke weg een leermateriaal gaat afleggen. Bij de vakcommunity HBO-verpleegkunde hebben ze dit gedaan in een stroomschema voor het aanleveren van leermaterialen. Op deze manier wordt er zorg gedragen voor dat de kwaliteit van de materialen op orde is.
De vakcommunity HBO-I heeft een werkwijze ontwikkeld wanneer docenten een open bouwsteen willen maken. Deze werkwijze hebben ze in wikiwijs opgenomen in 9 stappen: Hoe maak je een HBO-ict-OIO bouwsteen?
Workflow HBO-I bouwstenen