Het ontwikkelen, delen en hergebruiken van open leermaterialen kan een belangrijke stap zijn om de kwaliteit en efficiëntie van het hoger onderwijs te verbeteren. Via beleid kun je bewustwording creëren en formaliseren. Lees hier stap voor stap hoe dat kan.
Stap 5. Beschrijf de organisatie
Om het delen en hergebruik van open leermaterialen een succes te maken moet je vele verschillende stakeholders binnen de instelling betrekken. Iedereen heeft daarin zijn eigen rol. Beschrijf de organisatie die je hiervoor nodig hebt.
Hogeronderwijsinstellingen bieden gerichte ondersteuning bij het delen en hergebruiken van open leermaterialen. Zo is er vaak een informatiepunt over auteursrechten voor docenten. Een bibliotheek houdt zich bezig met het beschrijven van de leermaterialen en het opnemen van die leermaterialen in een repository. Ook is er onderwijskundige ondersteuning beschikbaar. Wil je het beleidsplan goed laten landen in de organisatie, dan is het belangrijk om te weten wie welke verantwoordelijkheid heeft. Eventuele nieuwe verantwoordelijkheden moeten worden belegd om duidelijkheid te creëren binnen de instelling. Een organogram kan dit inzichtelijk maken.
1. Betrokken organisatieonderdelen
Bij de verschillende activiteiten horen verschillende rollen binnen de organisatie. Denk bijvoorbeeld aan het stimuleren van delen en hergebruiken van open leermaterialen en het faciliteren van docenten op het gebied van juridische zaken en infrastructuur. Inventariseer welke actoren moeten worden betrokken bij het opstellen en uitrollen van het beleid. Benoem de betrokken organisatieonderdelen en de benodigde menskracht. Dit zal per instelling verschillen. De volgende organisatieonderdelen spelen waarschijnlijk een rol bij de uitvoering van het beleid:
- Management: faculteits-/academiedirecteuren, opleidingsmanagers/-directeuren;
- Communicatie en Marketing;
- Onderwijs Expertise Centrum;
- Docenten;
- Studenten;
- Bibliotheek;
- Mediatheek, AV Centrum, facilitair bureau;
- ict afdeling;
- Human Resources Management.
Denk onder andere na over het volgende: Is de ondersteuning lokaal of centraal georganiseerd? Hoe is de financiering geregeld? Komen er nieuwe functies bij, bijvoorbeeld rond een open leermaterialen-helpdesk? Moeten procedures worden aangepast? Hoeveel werk wordt er van de docent gevraagd? Waak voor een extra administratieve last door de docent zoveel mogelijk werk uit handen te nemen. De bibliotheek kan bijvoorbeeld ondersteunen bij metadatering.
Checklist mogelijke taken voor bibliotheken
|
Checklist mogelijke taken voor Onderwijs Expertise Centra
|
Bronnen
Het canvas is een bekende tool voor het ontwikkelen van een business model. In deze blogpost geven Robert Schuwer en Ben Janssen (in rood) aan wat er verandert in het business model als gevolg van de beslissing om open leermaterialen te gebruiken. Dit biedt structuur om na te denken over wat er moet worden geregeld.
Aanpassingen aan het business model
Onder de sleutelactiviteiten valt nu het maken en beheren van open leermaterialen, copyright clearing en het beheren van de open leermaterialen-infrastructuur. Onder de waardeproposities kan ‘open leermaterialen + voorzieningen’ worden toegevoegd. Onder klantcontact vallen nu ook community’s (online). Er is een nieuw kanaal om te beheren, namelijk het portaal voor open leermaterialen. Het soort ‘klanten’ breidt uit met meerdere soorten internationale studenten en individuele geïnteresseerden, zoals middelbare scholieren. Aan de kostenstructuur worden de productie van online open leermaterialen toegevoegd, net als een helpdesk. Aan de inkomstenkant verandert er ook iets; de bijdrage die lerenden of organisaties betalen voor aanvullende diensten bij open leermaterialen.
Alleen de belangrijkste partners en de belangrijkste bronnen (ontwikkelaars, docenten, studenten, enzovoort) blijven volgens het schema ongemoeid.
epWanneer leermateriaal steeds meer open en online beschikbaar komt, verandert de rol van bibliotheken bij universiteiten en hogescholen. Dit rapport beschrijft wat er verandert. Voor een deel neemt de bibliotheek traditionele taken op zich, zoals advies over auteursrechten en licenties, het ontsluiten en opslaan van content (metadateren, taggen, indexeren) en het bevorderen van informatievaardigheden. Zie pagina 12. Er zijn echter ook nieuwe rollen, zoals functioneel beheer en het geven van didactisch advies. Over de rol van de bibliotheek als partij voor content-creatie en content-curatie voor onderwijs bestaat discussie. Zie pagina 17.
Harrie van der Meer van de Hogeschool van Amsterdam staat in deze presentatie stil bij de activiteiten die de bibliotheek kan ondernemen om delen en hergebruiken van open leermaterialen te ondersteunen. Het gaat om zoeken en vinden, bewaren van onderwijsmateriaal in een repository, auteursrecht en licenties en ondersteuning bij het creëren van content. Hij benoemt per activiteit aandachtspunten en Nederlandse voorbeelden.
OER librarian
In de Verenigde Staten is de OER librarian al een bekend verschijnsel. Van der Meer vergelijkt diens rol met die van zijn Nederlandse collega.
Aandacht voor adoptieprocessen
Het adopteren van open leermaterialen vergt de nodig aandacht en energie. Naast alle opgesomde acties en betrokkenen is het ook van belang om te bedenken hoe het adoptieproces er uit gaat zien. Hierbij is het van belang om je aan te sluiten bij (nationale) Community’s en een verantwoordelijke team op te richten.
Team open leermaterialen
De docentondersteuning komt waarschijnlijk te liggen bij zowel de bibliotheken en de onderwijsexpertisecentra. Het is zaak dat zij met name in de uitwerking van het beleid naar operationele processen samen gaan werken. Als zij samen verantwoordelijk zijn voor de gehele ondersteuning rond open leermaterialen dan is her verstandig om ook samen een team te vormen. Het moet voor de docent zo gemakkelijk mogelijk worden om ondersteuning te vragen.
Docenten
Docenten hebben vooral vragen over open leermaterialen: waarom zou ik met open onderwijs materiaal gaan werken? wat levert open onderwijs op aan kwaliteitsverbetering? what is in it for me? hoeveel werk kost dit en is er geld/ondersteuning/uren? Zonder een inbreng van docenten (en de vragen waar zij mee zitten) in het maken van beleid zal niet leiden tot een vergroting van de adoptie door docenten.
Neem in het plan op welke vormen van weerstand er te overwinnen zijn, wat hebben docenten nodig om er mee aan de slag te gaan? En wie gaat wat doen om te zorgen voor een goede adoptie van open leermaterialen door docenten?
Community rond open leermaterialen
Zorg dat je als instelling op de hoogte blijft van de ontwikkelingen op het gebied van open leermaterialen in het Hoger Onderwijs. Maak minimaal één persoon binnen de instelling hier verantwoordelijk voor. Een aantal mogelijkheden om je aan te sluiten bij de commumity:
- Special Interest Group Open Education. Experts hebben experts hebben zich verzameld rond dit thema. Zij delen informatie, een literatuurlijst en organiseren bijeenkomsten.
- Linkedin groep van de SIG Open Education: Dutch special interest group Open Educational Resources.
- SURF agenda: bekijk cursussen en bijeenkomsten rond open leermaterialen.