Stap 5. Online bijeenkomsten organiseren

Begin de online bijeenkomst met jezelf en eventuele mede-trainers voor te stellen en  leg het doel en opzet van de bijeenkomst uit. Laat daarna de deelnemers zich kort voorstellen. Doe dit op een wijze die past bij je instelling, je persoon en de groepsgrootte.

Voorbeeld voorstellen
Laat iedereen een voorwerp pakken dat binnen handbereik staat. Daarna krijgt elke deelnemer 30 seconden om zichzelf, zijn vak en zijn voorwerp te introduceren. Door dit voorwerp krijg je een persoonlijker beeld van de deelnemers en is het vaak gemakkelijker om de persoon te herinneren.

Wat zijn open leermaterialen en hoe zit het ook alweer met auteursrechten? We gaan er vanuit dat de deelnemers de voorbereidingsopdracht gemaakt hebben en kennismakingsmodule zelf doorlopen hebben. Het volstaat hier dus om met deze kennis kort aan de slag te gaan en het gesprek hierover te voeren.

Voorbeeld Quizlet live
Bij de Rijksuniversiteit Groningen-workshop is met Quizlet Live over auteursrechten gekeken in hoeverre de kennis over auteursrechten ook daadwerkelijk toegepast kan worden.

Bespreek in ieder geval de situatie rond open leermaterialen bij je eigen instelling. 

• Welk beleid is er rond open leermaterialen?
• Welke licenties mogen of moeten er gebruikt worden?
• Waar en hoe kan je leermaterialen open delen? Dit komt uitgebreider aan het einde van de workshop aan bod.

Tip
Mochten deelnemers nog te weinig basiskennis hebben, verwijs dan naar de kennismakingsmodule Open leermaterialen en geef aan dat ze deze na de workshop (nogmaals) kunnen doorlopen.

Behandel kort de redenen om open leermaterialen in te zetten. Gebruik ter inspiratie de video’s van de website ‘Open leermaterialen in de praktijk’ waarin docenten hun redenen vertellen om met open leermaterialen aan de slag te gaan.

Voorbeeld nut open leermaterialen
Zet in een online voting tool verschillende redenen om met open leermaterialen aan de slag te gaan. Gebruik bijvoorbeeld de redenen uit de kennismakingsmodule open leermaterialen: 

• een bijdrage leveren aan de maatschappij/kennisvalorisatie
• grotere studenttevredenheid
• tijdwinst
• kostenbesparing
• kwaliteit verbetering
• samenwerken om collecties op te bouwen
• het wiel niet opnieuw uitvinden
• profilering als expert
• docentprofessionalisering

Vraag de deelnemers de redenen te waarderen met een score van 0, niet van belang, tot 10, voor mij een belangrijke reden. De uitslag van deze stemming is een mooi vertrekpunt over het nut van open leermaterialen.

Bespreek ook de voordelen voor studenten wanneer hun docenten gebruik maken van open leermaterialen.

Voorbeeld voordelen voor studenten
Bespreek de voordelen van studenten bijvoorbeeld aan de hand van dia 9 uit het webinar ‘Digitaal onderwijsmateriaal van anderen gebruiken’ (Marijn Post, HAN)

Er zijn een heleboel interessante zoekmachines en repository’s waar je mooie leermaterialen kan vinden. Je kan hierbij ingaan op verschillende soorten leermaterialen, als video of MOOCs. In de stap Open leermaterialen van anderen gebruiken van de kennismakingsmodule Open leermaterialen vind je veel voorbeelden genoemd. In de presentaties van de Rijksuniversiteit Groningen en HAN zie je hoe zij dit gepresenteerd hebben.

Voorbeeld bronnen HAN
Een aantal dia’s met bronnen waar je gericht open leermaterialen kunt vinden: dia's 21, 22, 23 en 24 van het webinar Digitaal onderwijsmateriaal van anderen gebruiken. De HAN heeft hierbij weer gebruik gemaakt van de presentatie van de Rijksuniversiteit Groningen (pdf) die open gedeeld is.

Tip
Gebruik hierbij het werk dat de ondersteuners in de voorbereiding hebben gedaan. Zo kun je de voorbeelden goed afstemmen op de vakgebieden van de deelnemende docenten. Dan kunnen de deelnemers gelijk heel gericht gaan zoeken naar open leermaterialen.

Vaak is het inhoudelijk erg eenvoudig om te bepalen welk leermateriaal relevant is. Een docent kan snel beargumenteren waarom iets wel of niet aansluit bij zijn of haar cursus. Maar er zijn nog meer aspecten waarop je leermaterialen moet beoordelen, die vaak vergeten worden. Beoordeel materiaal op: 

1. Didactische kwaliteit:
   Kijk of er leerdoelen in staan, of ze overeenkomen met jouw leerdoelen. Bekijk of er een docentinstructie is, studenten voorkennis nodig hebben, en of het materiaal past binnen visie van je instelling.
2. Toegankelijkheid (technisch):
   Bekijk de mogelijkheden van hergebruik. Zijn formaten aanpasbaar ? Past het materiaal binnen de instellingsinfrastructuur. En is het gebruiksvriendelijk?
3. Inhoudelijke kwaliteit:
   Wat is de vakinhoudelijke en theoretische kwaliteit? Sluit die aan jouw kwaliteit en leerdoelen. Wie is de afzender? Wat is de kwaliteit van de gebruikte taal?
4. Vorm van het materiaal :
   Past de vorm bij je onderwijsvisie?

Voorbeeld Indeling kwaliteit HAN
Marijn Post van de HAN heeft hier een mooie presentatie van gemaakt die ze open heeft gedeeld. Zie dia 11 voor de kwaliteitsindeling die zij gebruikt heeft.

In dit onderdeel van de bijeenkomst ga je ook in op de voorbereidingsopdrachten. Bespreek een aantal in de voorbereiding gevonden leermaterialen en leg die langs de kwaliteitsaspecten. Er zijn verschillende vormen te bedenken om dit onderdeel in te vullen. Een manier is om deelnemers in breakout rooms gezamenlijk leermaterialen te laten beoordelen aan de hand van de 4 aspecten.

Docenten geven regelmatig aan drempels te ervaren om aan de slag te gaan met open leermaterialen. Wat die drempels zijn, is voor iedereen anders. In dit onderdeel gaan de deelnemers aan de slag met de drempels. Doel is om een goed overzicht te krijgen in alle ervaren drempels. Door met elkaar deze drempels te bespreken kunnen er ook een aantal weggenomen worden.

De resultaten van dit onderdeel is input voor de bijeenkomst met ondersteuners: Organisatie en ondersteuning open leermaterialen.

Voorbeeld

• Bereid van tevoren een of enkele voorbeelden voor van drempels die je al eens hebt gehoord en presenteer deze. 
• Laat elke deelnemer een aantal drempels insturen via een voting tool. Geef aan dat je de resultaten gaat gebruiken in de drempels voor ondersteuners. 
• Bespreek een paar van meest genoemde drempels en bespreek suggesties hoe die weggenomen kunnen worden.

Er zijn verschillende manieren om open leermaterialen in te zetten in het onderwijs:

• Reguliere leermaterialen
  
  De docent kan leermaterialen van anderen inzetten in zijn eigen onderwijs. Dat kunnen exacte kopieën zijn, onderdelen van het materiaal zijn of in aangepaste vorm gebruikt worden. De docent is samensteller. 
• Onderwijs van anderen
  
  Studenten kunnen volledige onderwijsmodules van anderen doorlopen. Waarom zelf een cursus geven als hier een goede MOOC over beschikbaar is. De toetsing zou de docent wel zelf kunnen verzorgen. 
• Studenten ontwikkelen leermaterialen
  
  Als studenten leermateriaal ontwikkelen, moeten ze zelf boven de stof staan. Het biedt ze veel inzichten in de inhoud en hun leerproces. Voorbeelden zijn kennisclips of kennisartikelen.
• Studenten vinden leermaterialen
  
  Geef studenten aan dat er in de wereld heel veel leermateriaal te vinden is over je onderwerp. Laat ze dit verzamelen en beoordelen. Op deze wijze bouwen ze zelf een bronnenbank op.

Geef een presentatie om de deelnemers te inspireren en verder te denken dan alleen de optie om leermaterialen van anderen in te zetten. Gebruik daarbij de volgende voorbeelden:

Voorbeelden van Onderwijs van anderen inzetten

• Studenten volgen een volledige open module/vak, bijvoorbeeld een MOOC. Dit kan als alternatief om (extra) studiepunten te halen. Ook kan je studenten als content voor je vak een externe MOOC (of delen daarvan) laten volgen. 
  
  • In het Radboud UMC gingen helaas veel coschappen voor 1000 studenten niet door vanwege COVID-19. Radboud UMC moest deze groep studenten een alternatief bieden, zeker waar het om verplicht onderwijs ging. Ze hebben een overzicht gemaakt van alternatief online onderwijs dat studenten konden volgen voor studiepunten. 
    Meer informatie over het voorbeeld van Radboud UMC
  • Docent Anthony van den Berg van Saxion zet materialen van anderen naast zijn eigen materialen. Hij gebruikt open en online materialen als inspiratie en als optionele verdiepende materialen voor studenten, maar daarnaast zijn delen van de open content verplicht. ‘Het noodzakelijke materiaal voor de basiskennis gebruiken we altijd. Maar soms gebruiken we open materialen ter vervanging van een hoorcollege. Soms laten we het bijvoorbeeld over aan de MOOC. Als het een hoorcollege vervangt, laten we de student helemaal zelfstandig door een cursus gaan .’ 
    Meer informatie over het voorbeeld van docent Anthony van den Berg

    
    Beide voorbeelden zijn besproken in het webinar Digitaal onderwijsmateriaal van anderen gebruiken. Lees een terugblik van het webinar of bekijk de opname van het webinar.
    
     

• Bied dezelfde content in verschillende vormen aan in een uitgebreide literatuurlijst. Studenten hebben allemaal een eigen manier van leren en hun eigen voorkeuren. Universitair hoofddocent Epidemiologie en onderzoeksmethoden Femmie de Vegt (Radboud UMC) speelt daarop in: ‘Voor mijn eigen lessen gebruik ik veel open materialen. Er is al zoveel goeds beschikbaar, het is dan zonde als ik het ook nog eens ga maken. Daarnaast vind ik het belangrijk om studenten verschillende soorten materialen aan te bieden. Iedereen leert toch anders en zo kunnen studenten zelf bepalen hoe ze leerdoelen eigen willen maken. De basis vergaren ze zelf, de een kijkt dan kennisclips, de ander volgt e-learningmodules of leest de tekstboeken. Zo heb ik meer tijd om met studenten de diepte in te gaan.’
  Bekijk een filmpje waarin Femmie de Vegt uitleg geeft.

Voorbeelden van studenten ontwikkelen leermaterialen en studenten zoeken zelf open studiematerialen

• George Fox University heeft een heel programma rond ‘affordable textbooks’. De voordelen voor studenten beschrijven zij als ’Benefits to students include a reduction in the cost of attending college and increased opportunities for engagement and academic success.’ Daarnaast zet George Fox University in op ‘increased learning through collaboration’. Daarbij ontwikkelen studenten in samenwerking met docenten open tekstboeken. Naast het boek als resultaat leren de studenten tijdens het schrijven samen te werken, de inhoud van het vak en is er een ‘deeper relevance in the learning experience’. Bekijk de presentatie die George Fox University gaf op de conferentie ELI 2019. 
• In de thema-uitgave Open Pedagogy van de special interest group Open Education staan verschillende voorbeelden van open pedagogy.
  
  Uit de uitgave: ‘Open Pedagogy is een paraplu van didactische werkvormen waarop één of meer van de volgende karakteristieken van toepassing is: 1.Lerenden werken aan leertaken waarbij de waarde die ze toevoegen open toegankelijk is zodat anderen er toegang toe hebben, dit kunnen delen en opnieuw waarde kunnen toevoegen; 2.Leertaken worden uitgevoerd door lerenden die via open netwerken (inclusief social media) met elkaar verbonden; 3. Via leertaken dragen lerenden bij aan kenniscreatie door aanpassing, hergebruik of combineren van open beschikbare content/kennisobjecten en het open beschikbaar stellen van het resultaat; 4.Bij leertaken wordt gebruik gemaakt van Open Educational Resources en content die beschikbaar is op open netwerken.’
  
  Een van de voorbeelden in de uitgave is van de Hogeschool Utrecht waarbij studenten van de lerarenopleiding onderwijs ontwerpen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Daarbij worden ze gestimuleerd te zoeken naar bestaande materialen en dit te hergebruiken, mixen en delen.

Als docenten eigen leermaterialen delen, waar moeten ze dan op letten? En hoe zorgen ze ervoor dat anderen weten wat ze met het materiaal mogen en dat ze het makkelijk kunnen hergebruiken. 

Voorbeeld Eigen leermaterialen delen
Laat de stap Je eigen leermateriaal delen voor hergebruik uit de online kennismakingsmodule zien. Geef per onderdeel aan hoe dit binnen jouw instelling geregeld is en wat de eisen zijn: Laat zien bij wie docenten kunnen aankloppen voor hulp. Welke faciliteiten zijn er al, is er een auteursrecht ondersteuningspunt? Waar kunnen ze materialen opslaan?

Marijn Post, HAN: ‘Wel of niet het zelf delen van leermaterialen bespreken in de workshop? Wij hebben er 2 losse workshops van gemaakt. Het is toch een heel ander onderwerp en wellicht ook ingewikkelder.’

Deze bijeenkomst is pas het begin van het herontwerpen van een cursus met leermaterialen van anderen. Motiveer de deelnemers om hier na deze bijeenkomst concreet mee aan de slag te gaan. Wat daarbij helpt is dat er over circa 8 weken een terugkombijeenkomst is waarbij iedereen zijn voortgang gaat presenteren.

Voorbeeld afsluiting
Presentatie met de volgende onderdelen:

• dank voor inzet en deelname
• eindopdracht: Herontwerp je cursus met leermaterialen van anderen
• binnen 2 weken nemen we contact op om te vragen of we je kunnen helpen
• over circa 8 weken is er een terugkombijeenkomst waarop ieder zijn eigen herontworpen cursus gaat presenteren
• tijdens de terugkombijeenkomst gaan de ondersteuners presenteren welke ontwikkelingen zij in gang hebben gezet

De deelnemers kennen elkaar al, van het werk of uit de vorige bijeenkomst. Een uitgebreid welkomstrondje is dus niet nodig, maar besteed wel aandacht aan de doelen die voor deze bijeenkomst staan. En presenteer de agenda van deze bijeenkomst.

De basis van deze bijeenkomst ligt bij de drempels die docenten ervaren bij het herontwerpen van hun vak met leermaterialen van anderen. De deelnemende ondersteuners gaan hierover in gesprek.

Presenteer de in de bijeenkomst Herontwerp je onderwijs met leermaterialen van anderen verzamelde drempels. Analyseer en cluster deze.

Voorbeeld
Je kunt een Mural of Padlet inrichten met alle geopperde drempels. Deze kun je gezamenlijk clusteren en rangschikken.

Organiseer een brainstorm waarbij de ondersteuners oplossingen gaan bedenken voor de drempels die de docenten ervaren.

Voorbeeld
Neem de Mural of Padlet uit de vorige activiteit als uitgangspunt. Laat de ondersteuners zoveel mogelijk oplossingen verzinnen. Ga bijvoorbeeld uit elkaar in breakout rooms in kleine groepjes en werk per groepje een drepel met oplossingen uit.

Welke ideeën die in de brainstorm naar voren zijn gekomen, zijn te realiseren? Dat ga je bepalen bij deze activiteit.

Voorbeeld
Neem wederom de Mural of Padlet uit de vorige activiteit als uitgangspunt. Bediscussieer welke van de geopperde oplossingen gerealiseerd kunnen worden en op welke termijn. Bedenk ook goed wie uit de instelling daarbij een sleutelrol spelen en hoe je die personen gaat betrekken.  Neem dit op in een actieplan en koppel ook verantwoordelijken aan de acties.

In de voorbereidingsopdracht hebben de ondersteuners de stand van zaken rond het beleid in kaart gebracht. De ondersteuners kennen elkaar nu beter en hebben een aantal uren samengewerkt aan het thema open leermaterialen. Een geschikt moment om te bespreken of dit beleid ook voldoende is. Bepaal met elkaar wat er nog mist op het beleidsvlak. Bedenk wat jullie binnen je instelling kunnen doen om de adoptie van open leermaterialen te vergroten.

Voorbeeld
Laat het overzicht zien van de beleidsstukken dat in de voorbereidingsopdracht is opgesteld. Bespreek met elkaar wat er nodig is aan aanvullend beleid. Bespreek wie dit zou kunnen opstellen.

Er is niets zo frustrerend als een bijeenkomst afsluiten met alleen plannen. Het geeft veel meer voldoening als de deelnemers hun plannen ook daadwerkelijk opstarten en gaan uitvoeren. Leg de basis daarvoor in deze stap. Stimuleer de verantwoordelijken om ook daadwerkelijk in actie te komen. Zorg ook dat iemand alle geopperde acties noteert.

Tip
Maak alle acties “smart”. Bepaal duidelijk wie wat gaat doen en wanneer dit opgeleverd gaat worden.

Sluit af met een terugblik op de bijeenkomst en een blik vooruit.