Vijf jaar samenwerking mbo en SURF: waar staan we nu?

saMBO-ict (samenwerking mbo en ict) is ongeveer tien jaar geleden ontstaan uit een drietal samenwerkingsverbanden die binnen het mbo actief waren op het gebied van grote applicaties en ict. Ben Geerdink (toen bestuurder bij ROC Mondriaan) was de eerste voorzitter van het bestuur, en Jan Bartling (toen werkzaam bij ROC Aventus) werd al snel gevraagd om manager te worden.

“Een van de eerste dingen die we hebben gedaan, is zorgen dat ict en digitalisering nadrukkelijk op de agenda kwamen te staan bij de besturen in het mbo-veld”, zegt Geerdink. “Zaken als infrastructuur en applicaties waren altijd vooral het terrein van de ict-managers. Maar binnen de ict kwamen er steeds meer grote vraagstukken die thuishoren op de bestuurstafel. Veel bestuurders schrokken daarvoor terug, ze vonden het ingewikkeld en delegeerden die vragen graag naar hun ict-manager. Maar voor ons werd het steeds belangrijker om bestuurlijke dekking te krijgen.” Bartling voegt toe dat in die tijd ook de onderwerpen veranderden: “Vroeger ging het vaak om technische keuzes, over applicaties en devices. Maar nu gaat het steeds vaker over bijvoorbeeld leerlijnen ontwikkelen, een leven lang leren, persoonlijk datagebruik. Het gaat om de vormgeving van het primaire proces.”

MBO Raad

Bij die bestuurlijke visie op ict speelt ook de relatie tussen saMBO-ict en de MBO Raad mee, vertelt Geerdink: “Het werkapparaat van saMBO-ict zit in huis bij de MBO Raad. Dat was logisch, omdat er een duidelijke verbinding is tussen die twee organisaties. En het was ook wel makkelijk: als er bij de MBO Raad een vraag of rapport binnenkwam op ict-gebied, ging dat meteen door naar saMBO-ict. Maar een gevolg waswel dat er binnen de MBO Raad geen expertise werd opgebouwd op ictgebied. Dat zorgde voor onduidelijkheid op het gebied van governance. Dat is veranderd onder het huidige bestuur: Ton Heerts, onze huidige voorzitter, is doordrongen van het belang van ict en is van mening dat het de volle aandacht van de bestuurderstafel nodig heeft.” Inmiddels is er ook een portefeuille digitalisering binnen het bestuur van de MBO Raad, een positie die door Geerdink wordt vervuld.

Samenwerking met SURF

Dat de mbo-sector in 2014 toetrad tot de coöperatie had een praktische aanleiding, vertelt Bartling: “Ten eerste had al ruim de helft van de mbo-instellingen verbindingen via SURF. Die instellingen moesten lid worden van SURF, om daar de uitvoering van het aanbestedingsrecht neer te kunnen leggen. Ten tweede hadden wij onze licenties ondergebracht bij SLBdiensten. Maar dat is geen coöperatie, dat levert dus geen oplossing voor de uitvoering van de aanbestedingsverplichting; daarom hebben we die ook ondergebracht bij SURF.

Het derde punt, en dat is steeds belangrijker geworden, was de strategische samenwerking: waar kun je samen optrekken? Wat gebeurt er binnen het hoger onderwijs, waar liggen de raakvlakken? Dus ook strategisch was het
belangrijk om aan te sluiten bij SURF.” Een aandachtspunt bij de samenwerking is de overlap, stelt Geerdink: “We hebben binnen saMBO-ict veel netwerken, bijvoorbeeld van onze IT-onderwijsspecialisten, een netwerk onderwijslogistiek, een netwerk van informatiemanagers. Die structuur zie je ook bij SURF, daar zit een stuk overlap. We zijn binnen het mbo met architectuur bezig, maar dat gebeurt ook bij SURF. Dat kunnen we beter samen doen dan allemaal apart.”

Bij die samenwerking is het niet alleen een kwestie van afspraken maken, denkt Bartling: “Mijn stelling is: je kunt op twee manieren gaan samenwerken. Je kunt overal piketpaaltjes slaan, dat zorgt voor duidelijkheid. Maar je kunt
ook heel goed samenwerken in het grijze gebied daartussen. Je hoeft niet alles af te kaderen. Ik ben een groot voorstander van dat grijze gebied.”

Leren van elkaar

Gevraagd naar successen van de samenwerking noemt Bartling allereerst de informatiebeveiliging en privacy: “Ik vind dat we echt trots mogen zijn op de samenwerking op dit gebied. Binnen het hoger onderwijs is een
goede basis gelegd, waarop wij konden voortbouwen in het mbo en waaraan wij onze eigen smaak hebben gegeven.” Geerdink trekt dit succes breder: “Binnen SURF is veel kennis en kunde ontwikkeld, die wij vaak één-op-één
kunnen overnemen. Veel documenten en protocollen liggen klaar, daar hoeven we niets meer aan te doen.” Bartling noemt het belang van een goede internettoegang en infrastructuur: “We zien dat soms een beetje als water uit de kraan. Maar als je kijkt naar het primair en voortgezet onderwijs, zie je dat het niet zo vanzelfsprekend is. SURF zorgt dat de instellingen krijgen wat ze willen en met een stabiliteit die nodig is voor het onderwijs, en dat is heel waardevol. Want je kunt geen dag zonder.”

En wat heeft SURF van het mbo geleerd? “Ik hoor vaak dat SURF de hands-on mentaliteit binnen de mbosector erg waardeert”, zegt Geerdink. “Niet lullen, maar poetsen. We krijgen vaak terug: wat zijn jullie praktisch ingesteld.” Bartling vult aan: “Delen is in het mbo nooit een issue. Collegainstellingen delen graag hun kennis. Dat is ook erg verweven met de filosofie van saMBO-ict. Alles wat we doen, doen we met publiek geld, dus dat is van ons allemaal.”

Leermiddelen

Natuurlijk zijn er niet alleen successen te melden. “Mijn belangrijkste frustratie is de voortgang op het gebied van leermiddelen”, zegt Bartling. “We zijn daar al sinds 2013 mee bezig. Het idee was dat we door gezamenlijke standaarden af te spreken, de markt flexibel zouden maken. Daardoor zou het gemakkelijker worden, ook voor nieuwe aanbieders, om met digitaal materiaal toe te treden. Maar als ik eerlijk ben, zie ik dat de markt redelijk op slot zit en dat de grote spelers weinig haast maken met nieuwe ontwikkelingen. Als ik naar de toekomst kijk, hoop ik dat er meer regie komt vanuit de sector, meer bestuurlijke aandacht. En ik kijk ook geïnteresseerd naar de hogescholen, waar de ontwikkeling van open leermiddelen nu veel aandacht krijgt. Daar kunnen we elkaar prima vinden.”

Geerdink noemt als verbeterpunt de wijze waarop de verschillende sectoren binnen SURF samenwerken: “De samenwerking verloopt goed als je kijkt naar het uitvoerende niveau, de diensten en de voorzieningen. Maar ik krijg nog even een minder warm gevoel bij de bestuurlijke samenwerking. We hebben het gevoel dat andere sectoren nog moeten wennen aan het feit dat we meedoen. Dat is verklaarbaar vanuit de historie, maar daarmee wel een punt dat beter kan.”

Fundament voor de toekomst

Wat staat er voor de heren de komende tijd op de agenda? “Allereerst de digitaliseringsagenda”, zegt Geerdink. “Dat is voor saMBO-ict een hoofdsnelweg waarlangs we willen opereren, samen met SURF en Kennisnet. De onderwerpen daaruit lopen parallel met de versnellingsagenda in het hoger onderwijs.” Bartling noemt daarnaast de architectuur: “Je moet een aantal fundamenten aan de achterkant goed regelen. Triple A, de basis van de ict-architectuur in het mbo, stamt uit 2008. Dat heeft veel betekend voor de sector, maar we willen dat nu gaan herijken. Ook daar zoeken we de verbinding met SURF en de HORA (Hoger Onderwijs Referentie Architectuur). Dat zijn
zaken die niet in de strategische agenda staan, maar die wel zorgen voor een fundament voor toekomstige vernieuwingen.”

Tekst: Erik van der Spek
Foto hoofdbeeld: Harry Meijer