Goed leermateriaal ontwikkelen is tijdrovend en duur. Als je daarin samenwerkt, kun je veel voordelen behalen. Leermateriaal van anderen verrijkt je onderwijs, inspireert én bespaart tijd. In deze kennismaking lees je wat open leermaterialen zijn, hoe je die inzet en hoe je je eigen materialen zo opstelt dat anderen het optimaal kunnen gebruiken.
Zelf leermaterialen voor hergebruik ontwikkelen
Wil je je leermaterialen open delen: houd hier al rekening mee bij de ontwikkeling van het leermateriaal.
Check of het materiaal voldoet aan de ontwerprichtlijnen voor open leermaterialen
Hoe kun je hergebruik van open leermaterialen aantrekkelijker en gemakkelijker maken? Hieronder vind je tips van ervaringsdeskundigen en uit de literatuur om open leermaterialen te ontwikkelen die optimaal geschikt zijn voor hergebruik.
Vakinhoudelijke kwaliteit
- Leg 1 specifiek concept uit per leermateriaal. Vermijd herhalingen en zorg dat dit concept op zichzelf staat. Deel het op in losse onderdelen en geef ook het verband aan tussen deze losse onderdelen in een docent-/leshandleiding. Geef in de toelichting ook de plek van het materiaal in het curriculum weer.
- Het materiaal vereist geen kennis van andere bronnen, tenzij duidelijk wordt aangegeven wat de voorkennis moet zijn.
- Gebruik zoveel mogelijk tijdsonafhankelijke voorbeelden.
- Maak aantoonbaar (via bronvermeldingen) gebruik van de meest recente en door het Nederlandse werkveld geaccepteerde visies, theorieën, literatuur, richtlijnen, standaarden enzovoort.
- Definieer gebruikte begrippen zoveel mogelijk in het leermateriaal zelf, of verwijs naar toegankelijke bronnen waarin deze begrippen gedefinieerd worden. Bij audio- of videomateriaal kan je definities in een apart bestand of website toevoegen, als deze niet in het originele bestand worden toegelicht.
- Maak inbedding en relatie van het materiaal met opleidingsprofiel, werkveld en/of vakgebied helder in het leermateriaal en in de metadata.
|
Docenthandleiding:
|
Open kwaliteit
- Neutraal
- Noem geen onderwijsspecifieke gegevens zoals data, lesgegevens, naam van een vak waar het bij hoort, etcetera.
- Zorg dat het materiaal vrij is van reclame.
- Branding
- Gebruik een neutraal projectlogo of logo’s die makkelijk aangepast/verwijderd kunnen worden. Overweeg om eventueel geen logo te gebruiken.
- Vorm
- Zorg voor een aantrekkelijke vormgeving, bijvoorbeeld door verschillende representaties van de stof (bijvoorbeeld tekst, afbeeldingen, film).
- Plaats opdrachten aan het einde van een video, zodat ze er makkelijk uit te knippen zijn.
- Plaats aan het einde van de video in de aftiteling contactgegevens van de makers.
- Streef naar zo betrouwbaar mogelijke links (duurzaam).
- Toegankelijkheid
- Zorg dat het materiaal voldoet aan de W3C Accessibility-standaard voor web: WCAG2 (goed leesbaar: lettertype, lettergrootte, kleurcontrast).
- Formaten
- Gebruik standaardformaten die te bekijken zijn met gangbare viewers en afspelers.
- Taal
- Gebruik geen jargon en onduidelijke afkortingen.
- Maak bewust de keuze om formeel of informeel taalgebruik te gebruiken.
- Zorg voor heldere en correcte taal.
- Ontwikkel leermaterialen in het Nederlands of Engels.
Didactisch-onderwijskundige inzet
- Zorg dat het leermateriaal aansluit bij leerdoelen en/of kernbegrippen uit het opleidingsprofiel of vakgebied. Benoem dit in het leermateriaal en de metadata.
- Maak een docentenhandleiding met informatie en tips over het gebruik van het leermateriaal.
- Zorg voor variatie in werkvormen, zodat je aansluiten bij de student. Maak de werkvormen activerend en interactief.
Auteursrechten
- Voorzie je materiaal van een open licentie. Deze licentie geeft de voorwaarden voor hergebruik aan (in de metadata en het leermateriaal zelf); (zie ‘Wat zijn open leermaterialen?’)
- Controleer op elementen waar copyright op rust.
Tip
Bibliotheek of mediatheek geeft graag ondersteuning.
- Zorg dat het materiaal alleen afbeeldingen bevat van mensen die toestemming hebben gegeven voor openbaar online publiceren en hergebruiken (portretrecht).
- Zorg ervoor dat gegevens over het bronmateriaal makkelijk en op de juiste manier terug te vinden zijn in het leermateriaal of in de metadata.
- AVG: Zorg dat er geen persoonskenmerken in je leermaterialen staan.
Tip
Ga bij je privacy-officer te rade om te controleren of je voldoet aan de AVG-wetgeving.
Een compleet stappenplan over ontwikkelen van open leermaterialen
In het stappenplan Zelf leermateriaal ontwikkelen en open delen (te verschijnen) zijn bovenstaande tips en richtlijnen ook opgenomen. Daarbij bevat dat stappenplan uitgebreide instructies over je open leermateriaal het beste kunt ontwikkelen, waar je het op kunt slaan en hoe je er voor kunt zorgen dat het gemakkelijker gevonden wordt.
Zelf een open tekstboek maken
Wil je zelf een open tekstboek publiceren binnen het hoger onderwijs? Bekijk dan het stappenplan Maak je open tekstboek! In deze uitgaven van het Versnellingsplan staat het gehele proces om open tekstboek te maken centraal.
Bronnen
Open cursus van OpenLearn over het maken van open leermaterialen
In deze open cursus van OpenLearn kan je zonder registratie leren over het maken van open leermaterialen. Wanneer je wel een profiel aanmaakt kan je je voortgang bijhouden, krijg je een verklaring van deelname na afronding en krijg toegang tot alle cursusquizzen en -activiteiten.
Verschillende bronnen ter ondersteuning van videoproducties maken voor het onderwijs
De SIG Media & Education heeft op verschillende momenten, o.a. samen met de SIG Open Education bijeenkomsten georganiseerd waar verslagen van zijn gemaakt zoals 'Videotrainingen!' 1: Workshop Video in je onderwijs! en Seminar juridische aspecten van video als open leermateriaal.
De Checklist Videoproducties voor het onderwijs geeft aan de hand van 4 productiefases tips en aandachtspunten voor iedereen die zich binnen een onderwijsinstelling bezig houdt met de ontwikkeling en productie van videomateriaal voor het onderwijs. Houd daarbij de richtlijnen voor open delen in het achterhoofd!