Lodewijk Asscher: "Blijf samen optrekken"
Hoe bestuur je een ambitieus en complex versnellingsprogramma? Voorzitter van de stuurgroep van het Nationaal Groeifondsprogramma Npuls Lodewijk Asscher heeft daar uitgesproken ideeën over: “Laten we de verschillen in belangen niet ontkennen. De weg voorwaarts ligt in de inhoud en in het gesprek dat wij daarover voeren.”
“Toen ik in 1992 met een studie Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam begon, kwam ik in een overvolle, massale omgeving terecht. We hadden hoorcolleges in de Lutherse Kerk. Die zat vaak propvol, zodat ik soms in een andere zaal via een videoverbinding de hoorcolleges moest volgen. Dat zou je online onderwijs kunnen noemen, maar wel in zijn slechtste vorm. Wij zijn inmiddels natuurlijk veel verder, maar ik denk dat het nóg mooier en beter kan.”
Aan het woord is Lodewijk Asscher, die zich sinds januari 2023 als voorzitter van de Npuls-stuurgroep nadrukkelijk bezighoudt met de toekomst van ons digitale onderwijs.
“Als ik naar de vakken en de samenwerkingsvormen van onze oudste kijk,” zo vervolgt Asscher enthousiast, “dan vind ik dat zeer inspirerend. Hij zit in de vijfde en heeft interesse in Liberal Arts And Sciences, een multidisciplinair curriculum dat door verschillende universiteiten wordt aangeboden.
In dit programma geven ze op een hele moderne manier onderwijs. Niet met vakken als Aardrijkskunde, Geschiedenis of Nederlands, maar met lessen die tot de verbeelding spreken en waarin verschillende disciplines bij elkaar komen. Global Poverty And Environment is zo’n nieuw vak.
De beroepsbevolking verandert in rap tempo, net als de eisen die aan werkenden worden gesteld. Het zou mooi zijn als we de studenten van morgen in een optimale leercultuur hierop voorbereiden. Inclusief de instrumenten die dit ondersteunen.”
Inclusiviteit
Npuls is gestart om de kwaliteit van het onderwijs een stimulans te geven, de wendbaarheid te vergroten en om de digitale vaardigheden van docenten en studenten te verbeteren. Wat sprak Lodewijk Asscher hierin aan om het voorzitterschap op zich te nemen?
“Ik vind het belangrijk dat ons waardevolle, publiek bekostigde onderwijs ook in de toekomst zijn maatschappelijke rol kan vervullen. Het is de taak van het onderwijs om jonge mensen voor te bereiden op het burgerschap, zodat zij een passende bijdrage aan de samenleving kunnen leveren. En om jonge mensen een lerende houding bij te brengen.”
"Hoe reguleren wij AI en geven wij het vorm op een manier die bij het onderwijs past? Dit zijn typische Npuls-onderwerpen."
Dat het onderwijs snel verandert, is een understatement. Voordat het gesprek met Asscher goed en wel onderweg is, zijn de woorden ‘AI’ en ‘ChatGPT’ al gevallen.
“Kunstmatige intelligentie gaat niet meer weg. Dat is evident. Dat zie ik bij mijn kinderen. Die weten er al goed raad mee. Dit betekent echter nog niet dat wij direct moet capituleren. Je kunt als samenleving eisen of voorwaarden stellen over hoe de instellingen, met behoud van onze publieke waarden, een enorme sprong voorwaarts kunnen maken.
Hoe reguleren wij AI en geven wij het vorm op een manier die bij het onderwijs past? Dit zijn typische Npuls-onderwerpen. Bovendien zou ik het mooi vinden om de kansengelijkheid te bevorderen. Om ervoor te zorgen dat de digitalisering de samenleving inclusiever maakt. We verschillen verkleinen in plaats van vergroten.”
Ogen en oren
Het Npuls-programma is een traject voor acht jaar. Dat is nogal een commitment voor iemand met een drukke agenda en veel verschillende opdrachtgevers.
“Daar kijk ik heel praktisch naar. Wat voor mijn commitment opgaat, geldt voor alles in het leven; je doet je best. Zolang het nuttig is, ga ik ermee door. In de stuurgroep zitten prominente bestuurders uit verschillende onderwijsgeledingen en de CEO van SURF. Er is geen garantie dat we hen acht jaar aan boord houden. Wel is het perspectief voor de lange termijn belangrijk. We willen laten zien dat het niet om zomaar een ‘project’ gaat. Npuls is een ambitieus programma dat grote verandering teweeg moet brengen.”
Gevraagd naar de bandbreedte in verantwoordelijkheden als voorzitter, overziet Lodewijk Asscher vanuit een ‘helikopterblik’ veel verschillende perspectieven.
“Zoals dat bij grote groeifondsinitiatieven hoort, kijk ik op een onafhankelijke manier naar de borging van de inhoudelijke kwaliteit en naar het bestuurlijk commitment vanuit de instellingen. De stuurgroep moet ervoor zorgen dat de veranderingen worden omarmd en toegepast. Hiervoor willen we over de juiste ogen en oren in het werkveld beschikken.
Het is mijn rol om het proces te bewaken en ervoor te zorgen dat alle relevante stakeholders, zoals het ministerie, worden meegenomen. We willen kwalitatieve ambities aanjagen en zorgen dat ook de student zich gehoord voelt.”
Polderen kost tijd
Hoe groter de ambities en het aantal betrokken deelnemers, des te groter de uitdagingen. Zo zijn de onderwijs- en ict-vraagstukken bij mbo-instellingen regelmatig anders dan die uit bijvoorbeeld de universitaire wereld.
“Dat klopt, maar we beginnen niet op ‘nul’. Er zijn al veel sectoroverstijgende successen geboekt, wat voor een groot deel aan SURF is te danken. Laten we het succes omarmen en ervan leren. Npuls vraagt om een zekere mate van nieuwsgierigheid van alle betrokken bestuurders.
Soms loop je het risico dat iedereen elkaar gaat uitleggen ‘hoe het moet’ of iemand zegt dat we ‘het voorbeeld van één bepaalde instelling moeten volgen.’ Dat is niet zo vruchtbaar en het vreet energie. Bij het bespreken van elkaars belangen is een open houding essentieel.
Er zijn altijd belangen die voor instellingen, organisaties, afnemers en individuen verschillend zijn. Dat is niet nieuw. Daar kunnen we best mee omgaan. Met open communicatie kom je verder en hou je het tempo hoog. Breng de verschillen in kaart en wees nieuwsgierig naar de belangen van anderen.”
"Bij het bespreken van elkaars belangen is een open houding essentieel."
Als onafhankelijk voorzitter is Lodewijk Asscher niet verbonden aan SURF, MBO Raad, VH of UNL. Hoe zullen de Npuls-medewerkers en betrokken bestuurders zijn hand in de komende jaren herkennen?
“Een van mijn stelregels is dat het vooral niet over Lodewijk Asscher moet gaan. Ik streef geen persoonlijke doelen na. Wel probeer ik mijn ervaring uit twintig jaar bestuurswerk op een hoog politiek niveau in te brengen. Npuls wordt mogelijk gemaakt met publiek geld. Ik hoop dat we daarom blijven redeneren vanuit het publieke belang en met een blik op de impact voor de samenleving. Laten we discussies niet uit de weg gaan en durf fouten te maken. Maar maak niet dezelfde fouten en blijf samen optrekken.”
"Probeer te begrijpen waarom instellingen iets wel of niet doen. Waarom verandering wel of niet aanslaan. En ga dan door."
“Als je te maken hebt met veel verschillende stakeholders en belangen, dan heeft het geen zin om die belangen te ontkennen. Het heeft ook geen zin om naar een sterke leider te zoeken of naar iemand die de belangrijkste beslissingen neemt. De weg voorwaarts ligt in de inhoud en in het gesprek dat we daarover voeren. Polderen kost soms tijd maar levert in Nederland nog altijd effectieve veranderingsstrategieën op.”
“Wees nieuwsgierig. Probeer te begrijpen waarom instellingen iets wel of niet doen. Waarom verandering wel of niet aanslaan. En ga dan door. Lukt dat niet, is er een probleem dat niet kan worden opgelost, probeer dan op tijd te escaleren. Zorg dat het niet te groot wordt en je er geen grip meer op krijgt. Wanneer je op tijd aan de bel trekt, dan is er altijd wel iemand die kan helpen.”
Een andere wereld
“Praten over procedures en governance is als het doen van de afwas,” aldus Asscher. “Soms kom je er niet onderuit. Maar uiteindelijk draait het programma om de inhoudelijke verandering. Ik wil graag dat de stuurgroep juist daarover praat. Zo blijft er energie in het programma. Laat zien waar we trots op zijn. Vier de successen met elkaar. Dit zijn elementen waar ik scherp op zal letten.”
Rest de vraag wanneer het Npuls-programma voor Lodewijk Asscher succesvol is?
“Dat kan ik niet volledig beantwoorden. In onze aanvraag hebben we het ministerie geschetst wat we willen bereiken. Til je de ambities naar een niveau hoger, dan hoop ik dat de student die over tien jaar van de middelbare school afkomt, in een andere wereld belandt. Een wereld waarin wij de kracht van het publiek bekostigde onderwijs niet alleen overeind hebben gehouden, maar ook uitgebouwd.”
“Voor de student van morgen hoop ik op een wereld die wordt beheerst door publieke waarden, en niet door commerciële belangen. Dat verregaande digitalisering optimaal wordt benut en wij de mogelijkheden om onze kennis uit te breiden continu blijven onderzoeken. Zo leveren we nieuwe generaties af die ons land verder de toekomst in kunnen brengen.”
Dr. Lodewijk Asscher (Amsterdam, 1974)
2022 - heden Partner bij adviesbureau Van de Bunt en voorzitter van de taskforce Doelmatigheid bij de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven.
2017 - 2021 Lid van de Tweede Kamer voor de PvdA
2012 - 2017 Vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet-Rutte II.
2006 - 2012 Wethouder van Amsterdam (sinds 2010 belast met financiën, onderwijs en jeugdbeleid).
Naast zijn werk bij Van de Bunt adviseert hij de Europese Commissie over de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Verder is Asscher voorzitter van de Raad van Toezicht van de Openbare Bibliotheek Amsterdam en het Muziekgebouw aan ’t IJ en voorzitter van het Comité Nationale Sportherdenking.
Op 1 januari 2023 is Lodewijk Asscher gestart bij Npuls. [insert link: https://npuls.nl/inrichting-npuls/] van Npuls. In zijn voorzittersrol geeft hij leiding aan de stuurgroep waarin ook SURF zitting heeft. Voor meer informatie: www.npuls.nl
Tekst: Edwin Ammerlaan
Portretfoto header: Studio 38