Vragen en antwoorden over online toetsen met online proctoring

Ga jij thuis een tentamen maken met online proctoring? Weet jij hoe dat werkt en hoe het zit met je privacy? Hier vind je antwoorden op veelgestelde vragen over online proctoring. Heb je nog steeds vragen, stuur deze naar onlineproctoring@surf.nl.

Iris Huis in t Veld - Privacyspecialist

Veelgestelde vragen

Ga je binnenkort een online toets maken en wordt daarvoor online proctoring ingezet? Hier vind je alle antwoorden op je vragen over online proctoring. Zit je vraag er niet tussen? Stuur een mail naar onlineproctoring@surf.nl en we zorgen ervoor dat jouw vraag beantwoord wordt.

Ik heb algemene vragen over online toetsen met proctoring

Wat is online proctoring?

Online proctoring is een vorm van plaatsonafhankelijke digitale toetsafname, waar bij surveillance online plaatsvindt, met behulp van speciale software. De belofte van online proctorsoftware is dat studenten en hun tentamens overal (bijvoorbeeld thuis) onder fraudebestendige omstandigheden c.q. gecontroleerd op fraude kunnen maken. Controlesoftware, videobeelden en meekijken op het scherm van de student moeten voorkomen dat de student fraudeert.

Er zijn 4 varianten:

  • Het gebruik van live conferencing tools: Bij deze optie gebruikt de docent zelf reguliere conferencing software en kijkt direct mee met de studenten terwijl zij de toets maken. De docent kan de studenten via de webcam zien en ze gedurende de toets vragen om identificatie te laten zien. De docent kan echter niet de beeldschermen van de studenten zien.
  • Live proctoring: de oudste variant waarbij een surveillant realtime, live, meekijkt met een groep studenten via de webcam. Het grootse voordeel hiervan is dat de proctor, de surveillant, direct kan ingrijpen.
  • Proctoring via opnamen: achteraf kijkt een proctor vaak versneld en soms ook steekproefsgewijs de opnamen terug. De instelling bepaalt of zij alles terugkijkt of steekproefsgewijs.
  • Geautomatiseerde proctoring: de software registreert en markeert twijfelachtige momenten die de proctor terugkijkt en beoordeelt.
Waarom is (online) surveillance nodig?

Onderwijsinstellingen zijn wettelijk verplicht om fraude bij het maken van tentamens te voorkomen. Zij moeten de waarde van een diploma kunnen garanderen. Daarom is het volgens onderwijsinstellingen soms noodzakelijk om online surveillance toe te passen. Het gaat dan vooral om situaties waarbij studenten niet in staat zijn om een tentamen in een tentamenzaal te maken. Dat is bijvoorbeeld het geval bij topsporters die een tentamen moeten maken als zij deelnemen aan een toernooi. Tijdens de coronacrisis is het ook niet altijd mogelijk om een tentamen in een tentamenzaal te maken. Onderwijsinstellingen moeten dan eerst zoeken naar alternatieve oplossingen, maar soms is dat volgens hen niet mogelijk en passen zij online proctoring toe.

Hoe werkt het?

Er zijn verschillende varianten van online proctoring. Maar ze hebben allemaal ongeveer de volgende werkwijze gemeenschappelijk.

  • Jij logt in om een online tentamen te maken.
  • De technische werking van het systeem wordt getest.
  • Het systeem controleert of jij achter je laptop zit en niet iemand anders.
  • Ook wordt jou gevraagd om je bureau of kamer te laten zien.  Zo toon je aan dat je alleen toegestane hulpmiddelen bij je hebt.
  • Het tentamen wordt gestart.
  • Tijdens het tentamen wordt gemonitord of jij niet ongeoorloofd tabbladen van je browser opent zodat je geen informatie over de inhoud van het tentamen kan opzoeken.
  • Ook wordt er een opname van je gemaakt met je camera en microfoon. Zo wordt gecontroleerd of jij niet communiceert met anderen of opvallend wegkijkt of wegloopt.
  • Een surveillant controleert of daadwerkelijk aanwijzingen zijn van fraude door live mee te kijken of door opnames te controleren.
  • De examinator beslist uiteindelijk of sprake is van fraude.
  • De opnames worden verwijderd als het cijfer definitief is vastgesteld.
Hoe verloopt de controle?

Er zijn drie varianten:

  • Een surveillant kijkt live online mee. De surveillant kan dan tijdens het tentamen controleren of gefraudeerd wordt.
  • Er worden video-opnames gemaakt. Een surveillant bekijkt na afloop van het tentamen de video-opnames.
  • Er worden video-opnames gemaakt. De examinator geeft van tevoren aan wat verdacht gedrag is (bijvoorbeeld een hoorbare tweede stem in de ruimte). Op basis hiervan signaleert het systeem ‘verdacht gedrag’. De examinator controleert deze signalen en bepaalt of inderdaad sprake is van fraude.

De software bepaalt dus nooit of er sprake is van fraude; er is altijd sprake van een menselijke beoordeling.

Kan ik oefenen met online tentamens maken?

Voor zover bekend bieden alle onderwijsinstellingen, die online proctoring toepassen, de mogelijkheid om vooraf te testen hoe online proctoring werkt. Je eigen onderwijsinstelling informeert je over hoe dit in z’n werk gaat.

Wat als er iets misgaat tijdens het maken van een tentamen?

Tijdens het maken van een online tentamen bieden onderwijsinstellingen ondersteuning bij het oplossen van technische problemen met het systeem, bijvoorbeeld via een telefoonnummer of chat. Instellingen kunnen geen individuele technische problemen oplossen, zoals een verstoorde internetverbinding. De instelling bepaalt wat de consequenties zijn. Jij kunt daar bezwaar tegen aantekenen. Dit is te vergelijken met problemen bij ‘papieren’ tentamens (zoals een stroomstoring of late binnenkomst door een extreem vertraagde trein).

Wat gebeurt er als mijn huisgenoot onverwacht mijn kamer binnenkomt?

Surveillanten hebben allemaal dezelfde instructies ontvangen van de instelling over wat ontoelaatbaar gedrag is. De surveillant (de proctor) beoordeelt of sprake is van ontoelaatbaar gedrag. Probeer echter vooral te voorkomen dat een huisgenoot onverwacht de kamer binnenkomt. Laat weten wanneer je een online tentamen maakt en hang een briefje op je deur dat je live tentamen aan het doen bent.

Hoe zit het met mijn privacy bij digitaal toetsen met online proctoring?

Waar gaat de discussie over online proctoring en privacy over?

Dit heeft een aantal redenen.

  • In normale situaties is het gebruik van online proctoring vaak de eigen keuze van studenten. Denk bijvoorbeeld aan studenten die in het buitenland zitten of om andere redenen niet aanwezig kunnen zijn in een tentamenzaal. Vanwege de coronacrisis hebben studenten deze keuzemogelijkheid niet meer. Het is op zo’n moment niet meer mogelijk om op locatie een tentamen te maken. Er zijn niet altijd andere alternatieven voor het tentamen (zoals een open boek tentamen, mondeling of essay). Door tentamens uit te stellen kunnen studenten studievertraging oplopen. In die gevallen kiezen instellingen er soms voor online proctoring verplicht in te zetten.
  • Er worden video-opnames gemaakt van de student in de persoonlijke omgeving. Studenten ervaren dit als een inbreuk op hun privacy.
  • Studenten weten niet altijd welke gegevens worden vastgelegd en wat er met die gegevens gebeurt.
Welke gegevens worden van mij verzameld?

Bij online proctoring worden gegevens over jou verzameld. Welke gegevens precies worden verzameld ligt aan de online proctoring tool en aan welke keuzes jouw onderwijsinstelling maakt bij de inzet van de online proctoring software. De onderwijsinstelling is verplicht jou te informeren over welke persoonsgegevens er worden verwerkt tijdens online proctoring en voor welk specifiek doel zij deze gegevens gebruikt. De volgende persoonsgegevens kunnen van jou worden verzameld (let op: dit zijn voorbeelden. Deze lijst is niet limitatief en kan per inzet van de tool en onderwijsinstelling verschillen):

  • Naam
  • E-mailadres
  • Foto van je studentenkaart
  • Een foto die van je wordt gemaakt door middel van je webcam
  • Video en audio opnamen van jou als student en de omgeving gedurende het examen
  • Schermactiviteiten tijdens het maken van het examen
  • Toetsaanslag en muisklikken tijdens het maken van het examen
  • Het IP-adres van de laptop of computer van het netwerk waar de laptop of computer mee verbonden is
  • De webpagina’s die je bezoekt tijdens het maken van je examen
  • De antwoorden die je geeft op de examenvragen
  • De applicaties (software) die je (ook op de achtergrond) aan hebt staan

Gegevens worden verzameld om te bepalen of de juiste student het tentamen maakt en of de student tijdens het maken van het tentamen geen fraude pleegt, zoals spiekbriefjes raadplegen, gesouffleerd worden of informatie online opzoeken terwijl dat niet is toegestaan.

Mag mijn onderwijsinstelling online proctoring software inzetten bij examens?

Dat hangt van de situatie af. Bij het gebruik van online proctoring software bij toetsing en examinering worden persoonsgegevens van studenten verzameld en verwerkt. De privacy wet/ Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) stelt hier voorwaarden aan. Het verwerken van jouw persoonsgegevens is alleen toegestaan wanneer dit gebeurt op basis van een grondslag die in de wet genoemd is. Als er geen juridisch grondslag is, dan is het gebruik niet toegestaan. Het maakt daarbij niet uit hoe handig, nuttig, effectief of wenselijk het gebruik van de tool voor de onderwijsinstelling kan zijn.

Het doel van online proctoring is het controleren van studenten op het rechtmatig afleggen van toetsen en examens. Normaal gesproken vragen onderwijsinstellingen toestemming om gegevens in het kader van online proctoring te verwerken. Toestemming is 1 van de 6 grondslagen die genoemd zijn in de AVG. De grondslag ‘toestemming’ is vooral geschikt voor kleine groepen en specifieke uitzonderingssituaties. Bijvoorbeeld topsporters in een hoogtekamp, een buitenlandstage of omdat studenten zelf aangegeven liever thuis tentamen te doen, omdat ze last hebben van de drukke tentamenzaal of lange reistijd.

Tijdens de coronacrisis is toestemming meestal geen realistische optie omdat de tentamenzalen niet beschikbaar zijn en dus geen alternatief. Daarmee zou toestemming niet echt vrijwillig zijn (er is geen keuze). Daarom zijn ‘het uitvoeren van een taak van algemeen belang’ en ‘gerechtvaardigd belang’ tijdens de Corona-crisis de meest voor de hand liggende grondslagen.

Het is goed mogelijk dat na de crisissituatie weer een privacy-vriendelijker alternatief is; dan vervalt vanaf dat moment ook de grondslag voor online proctoring die tijdens de crisis gold.

Waarop baseert mijn onderwijsinstelling dat het online proctoring mag inzetten?

In de AVG zijn 6 grondslagen genoemd en er moet altijd (minstens) 1 van de 6 van toepassing zijn. Dit zijn de relevante grondslagen voor online proctoring:

Toestemming

Normaalgesproken vragen onderwijsinstellingen toestemming om gegevens in het kader van online proctoring te verwerken. De grondslag ‘toestemming’ is vooral geschikt voor kleine groepen en specifieke uitzonderingssituaties. Bijvoorbeeld topsporters in een hoogtekamp, een buitenlandstage of omdat studenten zelf aangegeven liever thuis tentamen te doen, omdat ze last hebben van de drukke tentamenzaal of lange reistijd.

Toestemming moet wel 'in vrijheid' worden gegeven. Dit betekent dat weigeren geen negatieve consequenties mag hebben (zoals studievertraging). Tijdens de Coronacrisis is toestemming daarom vaak geen realistische grondslag.

Publieke taak

Een andere grondslag waar instellingen zich op kunnen beroepen is de publieke taak. Er kan gesteld worden dat het afnemen van tentamens en examens door een onderwijsinstelling een publieke taak is. Op grond van de Wet op het hoger onderwijs is jouw instelling verplicht voor elk onderwijseenheid een tentamen of examen af te nemen[1]. De instelling is verantwoordelijk voor de praktische organisatie van examens[2]. Hoe exact invulling wordt gegeven aan de organisatie van de examens is aan de instelling.

Gerechtvaardigd belang

Jouw onderwijsinstelling is op basis van de Wet hoger onderwijs vrij om de praktische organisatie van examens in te vullen. Bij deze invulling moet door de onderwijsinstelling altijd een afweging worden gemaakt tussen de belangen van de instelling en de impact op de privacy van de studenten. Deze afweging moet door jouw onderwijsinstelling worden vastgelegd. De instelling moet de keuze voor online proctoring bij het afleggen van tentamens en examens dus onderbouwen, waarbij de belangen van de onderwijsinstellingen zwaarder moeten wegen dan de privacybelangen van de student. Jouw privacy als student mag dus niet onevenredig worden geschaad.

De coronacrisis is sterk van invloed op de vraag of sprake is van een gerechtvaardigd belang, of online proctoring proportioneel is en op de vraag of het beoogde doel – het beoordelen van studenten – niet op een minder ingrijpende manier bereikt kan worden. Als het voor jouw onderwijsinstelling niet mogelijk is om tentamens op een fysieke locatie af te nemen en er ook geen alternatieve of gelijkwaardige toets mogelijkheid voorhanden is, dan kan sprake zijn van een gerechtvaardigd belang. Als het weer mogelijk is om op grote schaal alle tentamens in een tentamenzaal te maken, dan is waarschijnlijk geen sprake meer van een gerechtvaardigd belang.

[1] Artikel 7.3 Wet op Hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek

[2] Artikel 7.10 Wet op Hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek

Moet mijn onderwijsinstelling een alternatief voor online proctoring bieden?

Dat is een lastige vraag omdat het antwoord afhangt van de situatie en de gekozen grondslag. Jouw onderwijsinstelling moet verschillende opties van tentaminering onderzoeken om ervoor te zorgen dat de optie wordt gekozen die het minste inbreuk maakt op jouw privacy. Jouw onderwijsinstelling kijkt dus eerst of er geen alternatieve manier van tentamineren mogelijk is. De inzet van online proctoring mag alleen wanneer er geen privacy-vriendelijker alternatief mogelijk is. Als de onderwijsinstelling uiteindelijk besluit om online proctoring toe te passen, dan onderzoeken zij vervolgens op welke manier risico’s op de inbreuk op jouw privacy-rechten weggenomen of beperkt kunnen worden.

Welke gegevens mag mijn onderwijsinstelling gebruiken voor online proctoring?

Bij online proctoring mag jouw onderwijsinstelling alleen jouw persoonsgegevens opvragen en gebruiken die noodzakelijk zijn voor het kunnen toetsen en controleren dat er niet gefraudeerd wordt. De regel is: er mogen alleen gegevens verzameld worden die strikt noodzakelijk zijn om het doel te bereiken. Dit wordt ook wel ‘dataminimalisatie’ genoemd. Daarnaast mogen deze gegevens niet langer worden bewaard door de onderwijsinstelling dan nodig is voor het vaststellen dat de toets wel of niet juist is verlopen. Jouw onderwijsinstelling moet de bewaartermijn zelf bepalen, de leverancier van de online proctoring software hierover instrueren en jou informeren.

Als er onregelmatigheden tijdens het toetsen zijn geconstateerd, is het gelet op bewijs en eventuele bezwaren of klachtprocedures toegestaan de gegevens te bewaren voor zolang jouw onderwijsinstelling deze nodig heeft voor de bewijsvoering.

Waar worden de gegevens allemaal nog meer voor gebruikt, buiten proctoring om?

Nergens anders voor. Je onderwijsinstelling mag jouw persoonsgegevens alleen gebruiken om te controleren op fraude om zo de waarde van het diploma te kunnen garanderen. Deze gegevens mogen vervolgens niet verder worden verwerkt voor andere doeleinden die niet overeenkomen met de doelen waarvoor de gegevens verzameld zijn. Dit betekent dat jouw instelling de opnames van jouw toets niet vervolgens mag gebruiken voor bijvoorbeeld studiebegeleiding of learning analytics.

Wat doet de leverancier van de online proctoring software met mijn gegevens?

Jouw onderwijsinstelling moet met de leverancier van de online proctoring software afspraken maken over het gebruik en de bescherming van jouw persoonsgegevens in het online proctoring systeem. Deze afspraken worden vastgelegd in een verwerkersovereenkomst. De onderwijsinstelling blijft altijd verantwoordelijk voor de verwerking van de persoonsgegevens van haar studenten.

In de verwerkersovereenkomst wordt onder andere uitgesloten dat de leverancier de persoonsgegevens gebruikt voor eigen doeleinden, gewaarborgd dat jouw persoonsgegevens vertrouwelijk worden behandeld en dat de gegevens worden vernietigd of teruggegeven aan de onderwijsinstelling na verloop van de bewaartermijn.

Ik zie dat de softwareleverancier uit een niet-Europees land komt. Zijn mijn gegevens nu wel veilig?

Wanneer de softwareleverancier gevestigd is in een land buiten de Europese Economische Ruimte (EER) (waar de AVG niet geldt) en jouw gegevens daar opslaat, dan is jouw onderwijsinstelling gehouden om aanvullende afspraken te maken. Deze aanvullende afspraken zien erop toe dat jouw gegevens met dezelfde of vergelijkbare waarborgen worden gebruikt als in het geval de gegevens binnen de EER verwerkt zouden worden. Jouw onderwijsinstelling zal jou in haar privacyverklaring altijd moeten informeren als jouw gegevens buiten de EER worden opgeslagen.

Waar kan ik meer informatie vinden?

De onderwijsinstelling is verplicht om in begrijpelijke taal jou te informeren over het gebruik van de ingezette online proctoring software. Deze informatie kun je vinden in de privacyverklaring op de website van de onderwijsinstelling of bijvoorbeeld op de aparte pagina over online proctoring. De onderwijsinstelling moet jou in ieder geval informeren over het doel, de wettelijke grondslag, de verzamelde persoonsgegevens, de bewaartermijnen en je je gebruik kan maken van je privacy rechten.

Wat zijn mijn rechten als student bij het maken van een online tentamen met proctoring?

Kan ik bezwaar maken tegen wat er gebeurt?

Ja, dat kan. De instelling onderzoekt vervolgens jouw bezwaar. Heb jij een specifieke situatie waardoor jouw belang zwaarder weegt dan dat van de instelling, dan zal de onderwijsinstelling de verwerking moeten staken. Het kan ook zijn dat jij wel een begrijpelijk bezwaar hebt, maar dat de instelling een dwingende reden heeft die zwaarder weegt dan jouw belang. Let op: het gaat hier dus niet om het bezwaar maken tegen het gebruik van online proctoring software in het algemeen, maar tegen het gebruik van proctoring in jouw specifieke situatie.

Hoe krijg ik inzicht in wat er met mijn gegevens gebeurt?

Jij hebt het recht om de persoonsgegevens die door jouw onderwijsinstelling worden verwerkt in te zien. Hieronder vallen ook beeld en geluidopnames, die zijn vastgelegd door de online proctoring-software. Je kan een verzoek tot inzage indienen bij je onderwijsinstelling. De contactgegevens en informatie over hoe het inzageproces verloopt bij jouw onderwijsinstelling kan je lezen in de privacyverklaring op de website.

Kan ik mijn gegevens corrigeren?

Als je erachter komt dat je gegevens niet juist of onvolledig zijn dan kan je deze laten corrigeren. Jouw onderwijsinstelling zal alle redelijke maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat onjuiste persoonsgegevens worden gecorrigeerd. Let wel, het gaat hier om feitelijke onjuistheden. Je kan het recht op correctie niet gebruiken om bijvoorbeeld een laag cijfer te corrigeren!

Kan ik mijn gegevens laten verwijderen?

Als je erachter komt (na een inzage verzoek) dat gegevens van jou niet correct, niet meer relevant of niet meer nodig zijn voor het doel waarvoor zij zijn verzameld, kan je een verzoek indienen om deze te laten verwijderen. Voor de persoonsgegevens die gebruikt en geanalyseerd zijn om online proctoring mogelijk te maken, betekent dit concreet dat jouw gegevens verwijderd moeten worden als het tentamen definitief is beoordeeld en er geen bezwaar of beroep meer mogelijk is.

Wat kan ik zelf doen om privacy te beschermen?

Bij het gebruik van online proctoring kan je niet voorkomen dat ‘een stukje privacy’ wordt prijsgegeven. De software of de surveillant krijgt een kijkje in jouw privé omgeving; dat valt niet te voorkomen. Wel kan jij ervoor zorgen dat dit beperkt blijft tot het minimale. Door bijvoorbeeld op een plek te gaan zitten waar geen persoonlijke voorwerpen zijn. Als dat niet mogelijk is, zorg dan dat de ruimte waarin je zit vooraf zoveel mogelijk is opgeruimd en geen persoonlijke dingen zichtbaar zijn.  

Ik lees dat mijn onderwijsinstelling gebruik maakt van encryptie: wat houdt encryptie in?

De onderwijsinstelling moet jouw gegevens beveiligen. Versleuteling (encryptie) wordt in de AVG genoemd als een van de mogelijke maatregelen om jouw gegevens te beveiligen. Encryptie betekent dat jouw gegevens worden versleuteld om te voorkomen dat onbevoegden de informatie kunnen lezen. Er zijn verschillende manieren waarop je de versleuteling kan toepassen. Het kan gaan over versleuteling van het dataverkeer tussen jou en de proctoring server, maar ook om versleuteling van de data die de proctorleverancier opslaat. In ieder geval is het altijd van belang dat er een veilige methode wordt gekozen voor het versturen van de sleutel (om te kunnen ‘ontsleutelen’) tussen de onderwijsinstelling en de softwareleverancier en dat de sleutel bij de tijd blijft om voldoende bescherming te blijven bieden zolang de samenwerking duurt.

Zijn mijn gegevens veilig bij zo’n softwareleverancier?

Je onderwijsinstelling is verantwoordelijk voor het rechtmatig en zorgvuldig verwerken van je persoonsgegevens. De onderwijsinstelling zal door het geven van instructies (vastgelegd in de verwerkersovereenkomst) en het controleren van de softwareleverancier (d.m.v. bijvoorbeeld een privacy impact assessment of audit) waarborgen stellen om je gegevens te beschermen.

Maar ook de leverancier zelf moet maatregelen treffen op grond van de wet (AVG) om persoonsgegevens te beschermen tegen verlies, diefstal of onrechtmatige toegang. De leverancier van online proctoring software moet ook zelf voldoen aan de vereisten van de wet. Welke maatregelen de leverancier heeft getroffen, zal per leverancier verschillen.

Waar kan ik terecht voor vragen of bezwaren?

Wanneer jouw onderwijsinstelling online proctoring inzet is er een grote kans dat er een specifieke FAQ te vinden is op de website van jouw hogeschool of Universiteit. Hier kun je meer informatie lezen over online proctoring en hoe dit precies wordt toegepast bij jouw opleiding. Zie hiervoor de website van jouw onderwijsinstelling.

Mocht je na het lezen van deze informatie en de informatie op de website van de onderwijsinstellingen vragen of bezwaren hebben met betrekking tot online proctoring dan kun je altijd contact opnemen met de examencommisie of de functionaris gegevensbescherming (FG) van de onderwijsinstelling.

Wat is een Functionaris Gegevensbescherming?

Elke onderwijsinstelling heeft een functionaris gegevensbescherming (FG) in dienst; dit is de interne toezichthouder van een onderwijsinstelling voor de bescherming van persoonsgegevens. De contactgegevens van de FG zijn altijd te vinden in de privacyverklaring van de onderwijsinstelling. Vaak vind je de contactgegevens van de FG ook terug op de website van jouw Universiteit of Hogeschool.

Vragen over rechtszaak studentenraad UvA

Wat hield de rechtszaak van de studentenraad van de UvA in en wat is er besloten?

In juni 2020 hebben de studentenraad van de UvA (de Centrale Studenten Raad (CSR), de studentenraad van de Faculteit der Economie & Bedrijfskunde (FEB) en een individuele UvA student) in een kortgeding geëist dat de universiteit zou stoppen met het gebruik van online proctoring. Een kort geding is een korte en snelle procedure bij de rechtbank, waar je met een spoedeisende vraag op een snelle manier een volwaardige uitspraak van de rechter kan krijgen. Dit was hier aan de orde aangezien het tentamen dat door middel van online proctoring zou worden afgenomen snel zou plaatsvinden. Aan een kortgedingprocedure kleeft een nadeel; de uitspraak is in principe een voorlopige beslissing. Elke partij kan na de beslissing alsnog een normale (bodem)procedure starten bij de rechtbank. Een (bodem)procedure neemt meer tijd in beslag, maar geeft ook gelegenheid om het geschil uitgebreid te behandelen.

Wat was de aanklacht?

De studenten stelden dat de UvA met het gebruik van online proctoring de medezeggenschapsregels niet in acht had genomen en dat de universiteit instemming nodig had van CSR/FSR voor het gebruik van online proctoring. Daarnaast stelden de studenten dat er een inbreuk werd gemaakt op de privacy van studenten en de UvA daarmee in strijd handelt met de AVG. Ter onderbouwing voerden de studenten aan dat de universiteit geen grondslag onder de privacywet zou hebben voor het gebruik van online proctoring en zich als overheidsorgaan niet kon beroepen op gerechtvaardigd belang (een van de grondslagen in de privacywet op basis waarvan persoonsgegevens verwerkt mogen worden).

Verder werd gesteld door de studenten dat de universiteit niet voldeed aan de vereiste van doelbinding; met het gebruik van online proctoring wordt er door de UvA gebruik gemaakt van room scan, eye tracking, sound recording en data-analyse. De universiteit zou volgens de studenten met de inzet van online proctoring meer gegevens verwerken dan noodzakelijk voor het doel: het tegengaan van fraude.

De studenten eisten daarom dat de rechter:

  1. het gebruik van online proctoring op de UvA verbood, zolang de medezeggenschap er geen instemming voor zou hebben gegeven,
  2. de universiteit verbood de persoonsgegevens die via online proctoring waren verkregen te gebruiken.
Wat was de uitspraak van de rechter?

De rechter oordeelde dat het gebruik van online proctoring, zoals de UvA dat in dit specifieke geval toepast, mag. Op de verschillende onderdelen van de klacht van de studenten oordeelde de rechter dat de UvA niet eerst om instemming van de medezeggenschap hoeft te vragen voor het gebruik van online proctoring en dat er geen sprake was van een onrechtmatige inbreuk op de privacy. De UvA heeft een publieke taak om onderwijs te verzorgen, examens af te nemen en diploma’s te verstrekken. Deze grondslag biedt de universiteit de bevoegdheid om persoonsgegevens te verwerken die noodzakelijk zijn voor het uitoefenen van die taak. De rechter was ook van mening dat door de COVID19 crisis bepaalde tentamens online moeten kunnen worden afgelegd en dat daarbij fraude moet worden tegengegaan. De rechter oordeelde totslot dat de UvA geen gebruik mag maken van het gerechtvaardigd belang als grondslag voor online proctoring omdat de UvA een overheidsorganisatie is.

Wat betekent deze uitspraak voor de inzet van online proctoring in het algemeen?

Met deze uitspraak van de kortgedingrechter is (voorlopig) vastgesteld dat een onderwijsinstelling gedurende de coronatijd, waarin geen examens in een examenzaal van de onderwijsinstelling kunnen plaatsvinden, spraken kan zijn van een wettelijke grondslag voor de inzet van online proctoring.  

Deze uitspraak is geen blanco toestemming voor online proctoring, maar in het kader van haar publieke taak om onderwijs te geven en examens af te nemen zonder fraude, kan een onderwijsinstelling de keuze maken om online proctoring te gebruiken. Als jouw onderwijsinstelling niet in de gelegenheid is om de examens op een fysieke locatie af te nemen en er geen alternatief is (bv. een open boek tentamen) dan kan de onderwijsinstelling een wettelijke grondslag hebben. In deze coronatijd is de ruimte voor onderwijsinstellingen dan ook groter dan voor of na deze tijd.

Is dit nu het definitieve einde van de discussie of kan het nog een staartje krijgen?

De uitspraak van de rechter is gedaan in kort geding. Het voordeel van een kortgedingprocedure is dat je snel een uitspraak hebt, maar het is in principe een voorlopige uitspraak. Beide partijen kunnen nog een bodemprocedure starten bij de rechtbank. In een bodemprocedure zal de rechter veel meer tijd nemen om de eisen te beoordelen, maar ook gelegenheid bieden om het geschil uitgebreid(er) te behandelen. Een uitspraak van de rechter in een bodemprocedure kan dus anders uitpakken. Op dit moment is niet duidelijk of een van de partijen een bodemprocedure gaat beginnen.