Een nieuw jaar om te denktanken
DenkTank Digitale Transitie AI Deel 2
Het eerste jaar van de denktank stond in het teken van verkenning van AI in het onderwijs en onderzoek. Die verkenning was nodig, want in het ecosysteem gebeurt al heel veel. Het resultaat is een overzichtsplaat van AI-initiatieven en -projecten in het Nederlandse onderwijs en onderzoek.
Naast dit overzicht zijn er ook veel onderlinge verbindingen tot stand gekomen en er komt een vervolg. Want met een digitale transitie als AI ben je niet klaar in één jaar. SURF Magazine spreekt met twee bestuurders die zich hard maken voor de bestuurlijke samenwerking op dit onderwerp.
Kopgroeplid van het jaar 2025 Mirjam Koster en nieuw benoemd kopgroeplid voor het jaar 2026 Anneke Luijten-Lub vertellen over wat de denktank hen heeft gebracht en wat zij verwachten.
Voor de uitbreiding van het gedachtengoed van de denktank, draagt Mirjam Koster als lid van de kopgroep graag haar stokje over. “Ik blijf met belangstelling volgen wat de volgende groep doet en zit op het puntje van mijn stoel als er weer een terugkoppeling komt”.
Mirjam Koster-Wentink
Op de 3e en laatste bijeenkomst van de denktank 2025 lag een overzicht op tafel van projecten en initiatieven die er al zijn. “We zijn verder dan een jaar geleden. Zo’n overzicht was er aan start echt nog niet. Nu ligt er een mooi overzicht waarvan ik verwacht dat dit in het komende jaar verder wordt verrijkt.”
De AI-transitie wordt wel eens vergeleken met de industriële revolutie. Zo ook in de denktank: je kunt het niet tegenhouden als iemand zelf een stoomlocomotief bouwt. Tegelijkertijd zijn er beperkt middelen en tijd. Dan is het superslim om samen te werken. “Met SURF hebben we een coöperatie, dat vind ik een heel slim vehikel om te benutten in deze transitie.”
Gidsland
Er leven veel vragen rondom AI in het Nederlandse onderwijs en onderzoek en daar is een verklaring voor aan te wijzen. In Digital Decade, een rapport van de Europese Commissie, wordt Nederland in Europa als een van de gidslanden genoemd waar het gaat om deze digitale transitie.
Mirjam: “Als gidsland lopen we relatief voorop en weten tegelijkertijd ook nog niet alles. Voortdurend verandert de omgeving. We komen eerder dan anderen in aanraking met vragen en vraagstukken en die roepen vervolgens weer meer vragen en onrust op.” Maar dat hoort erbij als je je in de voorhoede bevindt. Zij waarschuwt: “De neiging om als gids steeds harder vooruit te rennen, helpt niet. Beter is om je te blijven verwonderen en verbazen. En vooral rustig te blijven, want doe je dat niet, dan wordt de rest achter jou nog onrustiger.”
“Het was een heel inspirerend jaar, zowel de inhoud die we als bestuurders kregen aangereikt als het onderling scherpen van de geest. Door de verschillende perspectieven, kennisniveaus en achtergronden ontstond een heel mooi gesprek, dat ook nog eens werd gevoed door een spreker, lezing of model. Hierdoor konden we verder exploreren. Je vindt nieuwe vragen die je daarvoor niet kende. En dat is precies wat nodig is, als je jezelf oplegt om te werken aan deze enorme transitie die gaande is."
Anneke Luijten-Lub
Waar het gaat om kansen en uitdagingen lopen instellingen vaak tegen hetzelfde aan, merkt Anneke Luijten-Lub op. Zij stapt dit jaar in de kopgroep van de denktank. “Voor deze digitale transitie, en alles wat er daarmee op onze instellingen afkomt, vind ik het noodzakelijk dat we als bestuurders ervaringen uitwisselen.”
“En met zoveel mensen bij elkaar is er bovendien bijna altijd wel iemand die een idee heeft voor een oplossing,” voegt zij toe.
“Het mooie van de denktank is dat we worden gevoed door de kennis van experts uit verschillende instellingen. SURF haalt die bij elkaar. Het is heel fijn dat we zo’n mooi programma krijgen aangereikt. De AI-transitie is een uitermate complex geheel, als je ergens aan begint te draaien komt alles in beweging. Factoren werken op elkaar in, dat samenspel noemen we systeemdynamiek, dat hebben we zichtbaar gemaakt in een zogenoemde causal loop diagram.
Concreet
Voor het komende denktankjaar hoopt Anneke dat het nóg concreter wordt: hoe gaat de transitie ons raken en wat hebben we te doen? Kortom, handvatten over waar je als bestuurder aan moet denken als je de digitale transitie in je instelling verder vorm geeft.
“Er is onderling veel openheid en dat is waardevol. We wisselen uit wat we hebben gedaan en wat de ervaringen zijn. Bijvoorbeeld, hoe heb jij jouw toetsbeleid aangepast op AI? Er kwam een AI-business case voorbij met niet alleen de AI-toepassing, maar ook de berekende tijdswinst per collega. Dan kun je leren hoe dat is aangepakt en wat je kan kopiëren. Of instellingen die in awareness en training van hun mensen al veel verder zijn, wat is daarvoor nodig geweest?”
De komst van AI is van totaal andere orde dan de introductie van het ict in het onderwijs. Daarover is veel consensus. “AI kan op zoveel verschillende fronten impact hebben op je instelling: de manier waarop je onderwijs geeft; de beroepen waartoe we opleiden; de kwaliteit van het onderzoek; tot aan de bedrijfsprocessen. En AI gaat toch nog weer sneller dan je denkt.”
De Denktank Digitale Transitie komt drie keer per jaar bij elkaar. Een cadeautje volgens de bestuurder. “De bijeenkomsten zijn steeds aan de randen van de dag. Je neemt in de dagdagelijkse praktijk niet altijd de rust je te verdiepen in dit soort transities. In de denktank is er de uitwisseling met elkaar in relatieve rust, dat vind ik heel plezierig.”
Doe mee!
De Denktank Digitale Transitie faciliteert het strategische gesprek met drie live bijeenkomsten (data worden binnenkort hier bekend gemaakt). Dit is het tweede denktankjaar die tussen de Summit 2025 en de Summit 2026 verdieping organiseert binnen het urgente onderwerp AI.
Bestuurders die willen deelnemen aan de Denktank kunnen zich melden via Ron Augustus.
De kopgroep 2026 bestaat uit Arlène Denissen (Avans), Hester Bijl (Universiteit Leiden) en Anneke Luijten-Lub (Van Hall Larenstein). Zij volgen de kopgroep 2025 op die bestond uit de bestuurders Pauline Satter (Christelijke Onderwijs Groep Vallei & Gelderland-Midden), Hans Nederlof (De Haagse Hogeschool), Mirjam Koster (Graafschap College) en Peter-Paul Verbeek (Universiteit van Amsterdam).
“Ik kijk ernaar uit om opnieuw met bestuurders strategisch te verkennen wat de digitale transitie van ons vraagt. Juist in deze gesprekken ligt de kracht van de coöperatie: samen reflecteren, richting vinden en de blik vooruit houden.”
