Alexandra van Huffelen: bestuurder van grote bewegingen
“AI kan op een waardengedreven manier worden ingezet in onderwijs en onderzoek”
Digitale transitie is een centraal thema in het werk van Alexandra van Huffelen. Zij was de eerste staatssecretaris van Digitalisering en zat in de directie bij grote organisaties met een maatschappelijke taak. Nu zet zij zich als voorzitter van het college van bestuur van Radboud Universiteit Nijmegen in voor digitale autonomie en de ontwikkeling van de regio.
Alexandra van Huffelen
“Het is evident dat digitalisering niet meer uit ons leven is weg te denken. En daarmee dus ook niet uit het leven van studenten en mensen die lesgeven en onderzoek doen.” Alexandra wil dat haar universiteit hierin de juiste keuzes maakt.
Sturen op een goede toepassing van AI
“We moeten ervoor zorgen dat digitalisering en nieuwe technologieën als generatieve AI een positieve rol gaan spelen. Dat is best ingewikkeld. Want we weten inmiddels dat je generatieve AI kunt gebruiken om een paper te schrijven. Maar dat is natuurlijk niet de bedoeling. Hetzelfde geldt voor onderzoek. Je kunt generatieve AI onderzoek laten doen en de mooiste en machtigste uitkomsten laten genereren. Dit heeft echter niets te maken met het doen van wetenschappelijk onderzoek volgens de methodes die we daarvoor hanteren, om te komen tot het kunnen trekken van conclusies. Daar moeten we wat mee.”
“Er is volop onderzoekswerk te doen naar AI”
AI kan dingen efficiënter maken. Het kan op een waardengedreven manier worden ingezet in onderwijs en onderzoek. Bijvoorbeeld duurzaam en met het oog op privacy. Je kunt bijvoorbeeld je administratie op een efficiëntere manier inrichten. “Daar gaan wij deze technologie ook voor gebruiken,” geeft de bestuurder aan. “En wel zodanig dat het voldoet aan de veiligheidsregels, privacybescherming en de publieke waarden die we met elkaar onderschrijven. Dit helpt ons om digitaal autonoom te worden, zeker als we hierin samenwerken met andere universiteiten en met SURF. Tegelijkertijd weten we nog steeds voor heel veel toepassingen niet hoe we AI goed kunnen inzetten. Daar is nog volop onderzoekswerk te doen.”
De universiteit als plek voor maatschappelijke oplossingen
Dat universiteiten een maatschappelijke belang dienen, vindt Alexandra belangrijk om over het voetlicht te brengen. Zolang nog niet iedereen daarvan is overtuigd, ziet zij daar voor haar een taak weggelegd. “Als universiteit moeten we laten zien wat we doen. Hier is de plek waar we werken aan het oplossen van Parkinson, het stimuleren van hersenen om depressies te bestrijden, aan inzichten in hoe je conflicten kan oplossen in de maatschappij maar ook in je privéleven. We ontwikkelen slimme chips en slimme AI, die steeds efficiënter worden en steeds beter functioneren. Binnen de Radboud hebben we een medische faculteit waar fantastisch onderzoek wordt gedaan, zoals naar hoe gezondheid en leefomgeving interfereren.”
“Ik hou van het aansturen van grote organisaties met ingewikkelde opgaves”
Van kabinet naar universiteit
Het werken bij de universiteit bevalt haar goed. “Het is een prachtig instituut met geweldig veel enthousiaste mensen.” De Radboud telt zo’n 25.000 studenten en ruim 9.000 medewerkers.
Maar hoe was de stap van de voormalig staatssecretaris naar het college van bestuur van een van de veertien Nederlandse universiteiten? Nadat het kabinet waarin zij staatssecretaris was ophield te bestaan, zocht de bestuurder een nieuwe baan. “Ik heb veel ervaring in de publiek-private sector. Ik heb lange tijd gewerkt in de energiesector en in het openbaar vervoer. Hierdoor heb ik een liefde gekregen voor organisaties die op het snijvlak van publiek en privaat opereren.” Kenmerkend is ook de omvang van de organisaties waarvoor zij werkte. Allemaal zijn ze groot. “Ik hou van het aansturen van grote organisaties met ingewikkelde opgaves.”
“Er ligt een rol voor het nieuwe kabinet”
Loskoppelen van grote techbedrijven
Aan ingewikkelde opgaves is bij de universiteiten geen gebrek. Alexandra begon op een spannend moment aan haar nieuwe baan bij de universiteit. In februari 2025. Toen was al duidelijk dat er bezuinigingen aan zaten te komen en die werden in de Voorjaarsnota bevestigd.
“Universiteiten worden met veel bezuinigingen geconfronteerd die het niet makkelijk maken om onze taak te blijven uitvoeren. Ik reken erop dat het volgende kabinet meer gaat investeren in onderzoek en onze groei op internationaal vlak. Dat hebben we nodig. De Nederlandse universiteiten behoren tot de top van de wereld. Een van onze grootste assets. Die moeten we stimuleren, niet beknotten.”
Dit interview vond plaats vóór de verkiezingen. En daarin sprak de bestuurder wens uit “dat de komende verkiezingen ons weer een beetje de goede kant op helpen”. Met de overwinning van haar partij, D66, lijkt die te worden ingewilligd. “Er ligt een rol voor het nieuwe kabinet. Zo kan Nederland niet alleen een internationale toppositie als kennisland behouden, maar kunnen kennisinstellingen zich ook loskoppelen van grote techbedrijven en digitaal autonoom worden.”
“Onderwijs is ongelofelijk belangrijk als emancipatiemachine”
Tempo maken en draagvlak creëren
Behalve dat Alexandra structuur aanbrengt in complexiteit, verhoogt ze óók graag het tempo. “Dat moet, de omgeving vergt dat van ons. De ontwikkelingen rond generatieve AI zijn nu. Als we nog een paar jaar wachten vissen we achter het net. Dan weten we helemaal niet meer wat we aan het doen zijn en hoe we deze technologie kunnen toepassen op een verantwoorde en veilige manier.” Ondertussen weet zij uit ervaring dat het altijd het beste is wanneer voor beslissingen draagvlak is. “Het is helpend als mensen de ingeslagen richting erkennen, herkennen en zien. Dat vergt tijd. Al kun je binnen die context natuurlijk best tempo maken.”
De gedrevenheid waarom zij bekend staat, heeft zij van jongs af aan. Alexandra ontwikkelde een hart voor onderwijs en onderzoek door overtuigingen die zij van huis uit heeft meegekregen. “Mijn vader werkte aan een universiteit. Onderwijs is ongelofelijk belangrijk als emancipatiemachine; de mogelijkheid om mensen op te leiden en kritisch te laten denken en daarmee vooruitgang te krijgen voor de maatschappij, voor een land en voor het individu.”
“We moeten kijken naar vraagstukken als privacy en waar we onze data opslaan”
De digitale wereld en publieke waarden
Van Rotterdam naar Amsterdam, naar Den Haag en nu in Nijmegen. Alexandra heeft op heel veel plekken in het land gewerkt. “Het is ontzettend leuk om de bestuurlijke kracht en ontwikkeling van weer een heel ander deel van Nederland te leren kennen. Ik vind werken heel leuk en krijg er niet snel genoeg van.” Gelukkig maar, want de vele uitdagingen in onderwijs en onderzoek zullen ons nog lange tijd druk bezighouden.
“De digitale wereld voldoet nog niet in alle opzichten de publieke waarden als openheid en transparantie, die we met elkaar in het onderwijs en onderzoek nastreven. We moeten kijken naar vraagstukken als privacy en waar we onze data opslaan. Dat kunnen we veel beter als we dat samen doen dan ieder voor zich. Als we alternatieve beveiligingsmethoden en alternatieve opslag van data lokaal willen doen of zo dicht mogelijk bij huis, dan hebben we SURF heel hard nodig.”
Tekst: Maureen van Althuis
Foto’s: Jelmer de Haas