Iedere instelling kiest een eigen focus. De digitale transitie is te veelomvattend om op alle gebieden vooraan te staan.
Het mbo en SURF groeien naar elkaar toe, tot wederzijds genoegen
Van de mbo-instellingen is 90 procent inmiddels aangesloten bij SURF. Welke ambities hebben zij met betrekking tot de digitale transformatie? Waar liggen de kansen voor sectoroverstijgende samenwerking? We vroegen het aan drie uiteenlopende mbo-instellingen: ROC van Amsterdam-Flevoland, SVO vakopleiding food en Cibap.
In januari 2023 gaat Digitaliseringsimpuls Onderwijs van start, een achtjarig programma gericht op het beter benutten van de kansen van digitalisering voor het onderwijs. De Digitaliseringsimpuls is een vervolg op het mbo-innovatieprogramma Doorpakken op digitalisering en het ho-innovatieprogramma Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ict. Ditmaal gaan de drie sectoren gezamenlijk aan de slag. Een ambitieus plan? Zeker, maar de overeenkomsten in digitale ambities tussen de sectoren zijn dan ook groot.
Hoe kennis door de wereld reist
"Onze ambitie is om zowel student als medewerker als organisatie op tijd en liefst vooraan mee te nemen in de digitale transformatie," zegt Gaby Allard, lid van de Raad van Bestuur van het ROC van Amsterdam (ROCvA), één van de grotere mbo-instellingen van Nederland. "Natuurlijk draagt ict bij aan doelmatigheid en zorgt het voor een veranderende vakinhoud, maar de waarde van ict is het grootst als het gaat om hoe we studenten als mens in de maatschappij plaatsen. Digitale vaardigheden zijn daarvoor ongelofelijk belangrijk geworden."
Gaby Allard, RvB-lid ROC van Amsterdam-Flevoland
Urgente thema's voor ROCvA zijn het digitaal vaardiger maken van medewerkers, het voorbereiden op het beroepenveld, begeleiden op afstand en leven lang ontwikkelen, maar ook het implementeren van een digitale leeromgeving, digitale examinering en gepersonaliseerd leren. Het zijn onderwerpen die andere instellingen waarschijnlijk bekend voorkomen. Toch kiest iedere instelling een eigen focus. De digitale transitie is te veelomvattend om op alle gebieden vooraan te staan. ROCvA-F stortte zich bijvoorbeeld op regie op leermiddelen. Vanaf het volgende schooljaar kunnen alle studenten van ROCvA-F via MBOmarktplaats zelf kiezen bij welke leverancier ze hun leermiddelen aanschaffen. Het is de bedoeling dat ook andere mbo-instellingen aansluiten op dit concept.
Ook behoort ROCvA-F tot de voorlopers op het gebied van open leermaterialen. Het beschikt over een Team Content Creation, dat in samenwerking met docenten, bedrijven en experts werkt aan het ontwikkelen en delen van open leermaterialen voor een aantal domeinen. Het gaat om een cultuur-verandertraject, omdat opleidingsteams moeten leren om met elkaar te delen; zowel binnen het eigen ROC als met andere mbo-instellingen. ROCvA-F ziet veel potentie in het samen met het hoger onderwijs doorontwikkelen van de achterliggende infrastructuur voor open leermaterialen, zoals edusources. Maar de allergrootste winst ligt wat Allard betreft elders.
"Uiteindelijk gaat het erom hoe studenten en medewerkers zich bewegen, hoe kennis door de wereld reist."
"De digitale transformatie is het makkelijkst uit te leggen via de middelen, de techniek en de toegang," zegt ze. "Uiteindelijk gaat het erom hoe studenten en medewerkers zich bewegen, hoe kennis door de wereld reist - dat vinden we nog steeds een moeilijk verhaal om te verkopen. Daar kunnen we als bestuurders gezamenlijk nog veel meer kennis op ontwikkelen."
Digitale transformatie te belangrijk voor vrijblijvendheid
Dat ondervindt ook Roeland Buijsse, voorzitter van het College van Bestuur van SVO vakopleiding food. Deze relatief kleine instelling met locaties door heel Nederland is van oudsher een voorloper op het gebied van digitalisering, onder meer door afstandsonderwijs en leven lang ontwikkelen. Recent is er flink geïnvesteerd in virtual reality en augmented reality. Zo leren studenten van SVO vleesdelen tegenwoordig niet alleen herkennen met een echt vleesdeel voor hun neus, maar ook door virtuele stukken vlees te bekijken en te draaien in de digitale leeromgeving. Ook kunnen ze opdrachten uitvoeren in een VR-versie van een fastfoodrestaurant en in een digitale koelcel. Studenten hebben toegang tot alle producten via een VR-dashboard.
Roeland Buijsse, CvB-voorzitter SVO vakopleiding food
"Het is duurzaam en het biedt studenten de mogelijkheid om plaats- en tijd-onafhankelijk te leren," zegt Buijsse. "Het komt echt bovenop het onderwijs in de praktijkles. En er zit een stichtelijk kantje aan: we laten de markt graag zien wat er mogelijk is."
Het ontwikkelproces van deze onderwijsproducten, door docenten samen met het bedrijfsleven, was een succes. De uitvoeringsfase blijkt echter een stuk ingewikkelder. "Dat we deze producten in huis hebben en erover vertellen, wil nog niet zeggen dat alle docenten ze gebruiken. Het is nog geen normaal onderdeel van de les en dat moet het wel gaan worden."
"Vanaf 2023 worden we dwingender, ook al past het eigenlijk niet bij de aard van onze organisatie."
Verleidingstactieken om de digitale vaardigheden van docenten bij te spijkeren, leverden niet bij iedereen de gewenste resultaten op. De bestuurder trekt daaruit de conclusie dat vrijblijvendheid niet voldoende is om de digitale transformatie te bewerkstelligen. "Vanaf 2023 worden we dwingender, ook al past het eigenlijk niet bij de aard van onze organisatie. Anders krijgen we het niet voor elkaar."
Hij heeft alle begrip voor het discomfort dat sommige docenten ervaren. "Dit is een grotere stap dan die naar het digibord. Maar we vinden dit zodanig belangrijk voor de toekomst van ons onderwijs, richting onze studenten die dit wel van belang vinden, dat we hier doorheen moeten met z'n allen."
Studenten van SVO leren producten herkennen met een echt product én een virtuele versie die ze kunnen bekijken en draaien.
Ontdekkingsreis door de Metaverse
Voor kleinere scholen geldt nog sterker dan voor de grotere dat er keuzes moeten worden gemaakt als het gaat om gezamenlijk innoveren. Niet alleen vanwege een kleiner budget, maar ook omdat er voor ieder samenwerkingsproject menskracht nodig is.
"Voor ons is het de kunst om in te stappen in initiatieven waaraan we een bijdrage kunnen leveren en kunnen doorontwikkelen, op onze eigen maatvoering," zegt Désirée Majoor, voorzitter van het College van Bestuur van Cibap vakschool voor vormgeving. De toegevoegde waarde voor haar studenten en medewerkers moet groot en concreet zijn. Dat is volgens Majoor bijvoorbeeld het geval bij een initiatief van Media Perspectives, waarin een aantal bedrijven en vakscholen samen kennis opdoen over de Metaverse, het virtuele 3D-universum in aanbouw.
Désirée Majoor, CvB-voorzitter Cibap vakschool voor vormgeving
"Bedrijven hebben moeite om personeel met de juiste kennis en vaardigheden te vinden en stellen vast dat hun eigen medewerkers achterlopen op de snelle ontwikkelingen," zegt Majoor. "Als scholen constateren wij dat onze docenten met hetzelfde probleem kampen. Onze studenten moeten het leren. Daarom nemen we hierin onze gezamenlijke verantwoordelijkheid."
"We hebben de ambitie om leven lang ontwikkelen beter te ondersteunen."
Niet alleen de inhoud van de vakken verandert onder de invloed van digitalisering, ook het onderwijs zelf. Daarom stelde Cibap onlangs een plan blended learning op, dat gefaseerd wordt uitgevoerd. Opleidingen waarvan het kwalificatiedossier (KD) wordt geactualiseerd, nemen blended onderwijs op in de toolkit voor onderwijsvernieuwing. En ten slotte maakt ict flexibilisering en gepersonaliseerd leren mogelijk. "We hebben de ambitie om leven lang ontwikkelen beter te ondersteunen," zegt Majoor. "Ook de doelgroep die we al in huis hebben, krijgt uiteindelijk een flexibel onderwijsaanbod. Die beweging moet gelijk opgaan."
SURF en het mbo
De mbo-instellingen zien dat samen optrekken in de digitale transitie grote meerwaarde biedt. Waar ROCvA-F al jarenlang bij SURF is aangesloten en ook de CSC-voorzitter levert, werden SVO vakopleiding food en Cibap recent volledig lid. "Je ziet dat mbo-scholen elkaar beter weten te vinden en daar zijn SURF en MBO Digitaal een belangrijke schakel in," zegt Majoor. "Bovendien is er binnen SURF is een dienstenpakket ontstaan dat steeds uitgebreider en relevanter werd voor ons. Op den duur bereik je dan het tipping point waarop het zinvol is om aan te sluiten."
Zo denkt Roeland Buijsse er ook over. "We haken steeds meer aan en dat bevalt goed. Voor SURF betekent het dat ze rekening moeten houden met een kleine school die heel concrete aanbestedingen nodig heeft."
Gaby Allard hoopt nog veel meer van de andere instellingen te leren en eigen kennis te brengen. "Eén van onze thema's is sociale innovatie, van elkaar leren. Voor ons een belangrijke reden om bij SURF aangesloten te zijn en graag samen te werken met andere sectoren."
Tekst: Marjolein van Trigt
'Het mbo en SURF groeien naar elkaar toe, tot wederzijds genoegen' is een artikel van SURF Magazine.
Vragen naar aanleiding van dit artikel? Mail naar magazine@surf.nl.