‘Vraag naar digitaal toetsen overtreft alle verwachtingen’

Het gaat snel met digitaal toetsen in het hoger onderwijs. Voor sommige universiteiten is het al niet meer weg te denken. Zo neemt de Universiteit Utrecht al meer dan vijftig procent van alle toetsen digitaal af. Bijna alle universiteiten beschikken over faciliteiten op het gebied van digitaal toetsen. Sommige, zoals de Rijksuniversiteit Groningen, investeren in een grote toetshal. Andere, zoals de Open Universiteit, onderzoeken de mogelijkheden van het op afstand afnemen van toetsen.

Maar waar begin je, als onderwijsinstelling met interesse in digitaal toetsen? We vroegen het aan Jos in den Bosch (programmamanager ict & onderwijs) en Jeroen Kassenberg (procescoördinator digitaal toetsen) van de Radboud Universiteit (RU), en aan Rien Lemmens (projectleider implementatie) en Rebecca Scholte (projectleider inrichting van de technische infrastructuur) van de Universiteit van Tilburg (UvT).

De Radboud Universiteit startte in 2016 met een project rondom digitaal toetsen. De Universiteit van Tilburg deed het een jaar later. Beide universiteiten vroegen om advies bij de voorlopers in het hoger onderwijs. Jeroen Kassenberg van de RU vertelt: “Tijdens de projectfase hebben we veel instellingen benaderd om input te leveren voor onze business case. Ook bezochten we een aantal instellingen, waaronder de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht. Dat leidde tot de conclusie dat we niet in stenen wilden investeren, maar in flexibiliteit. We besloten om de oplossing van de UU over te nemen en hebben inmiddels meer dan duizend chromebooks aangeschaft.”

Tijdens de implementatie wisselden ze veel kennis uit over het functioneel beheer van de toetssoftware met de Technische Universiteit Eindhoven, die dezelfde software gebruikt. Inmiddels is ook Nyenrode Business Universiteit bij dit overleg aangesloten. “Als je functionaliteiten wil laten ontwikkelen, kun je dat maar beter samen doen”, zegt Kassenberg. "De RU maakt veel gebruik van essayvragen in toetsen.  De nakijkomgeving kon op dat gebied nog worden verbeterd. Nyenrode deed onlangs suggesties waar wij nog niet aan hadden gedacht. Dat is heel waardevol.”

Kennisdeling

Ook de Universiteit van Tilburg heeft veel gehad aan kennisdeling. Rebecca Scholte van de UvT zegt: “Bij andere instellingen zagen we vooral grote toetszalen met tafeltjes in een klassieke opstelling. Dat waren heel inspirerende bezoeken, maar we wisten al snel dat wij deze kant niet op willen. Met een grote toetszaal vol computervoorzieningen zet je veel kapitaal neer voor een vrij beperkte periode. Wij hebben ervoor gekozen om de flexibiliteit niet te zoeken in de combinatie met traditionele toetsen, maar in het gebruik van computers.”

Hoewel het oorspronkelijke plan van de UvT was om twee toetszalen te bouwen in het nieuwe onderwijsgebouw, besloot de projectgroep uiteindelijk om de zalen in te richten als multifunctionele computerzalen voor onderwijs en zelfstudie, die ook als toetszaal dienst kunnen doen. Studenten zitten in groepjes van vier, twee aan twee tegenover elkaar. Voor een toets worden er antispiekschermen opgetrokken tussen de tafels. De gebruikte software maakt het mogelijk om de pc’s op afstand te beheren. Staan de pc’s in een examenmodus, dan wordt een deel van de functionaliteiten afgeschermd, zoals toegang tot de harde schijf, usb-poorten, communicatiesoftware en de netwerkverbinding. Er is dan alleen nog een netwerkverbinding met de toetssoftware in de cloud mogelijk.

De toegepaste examenmodus kan per tentamen en per zaal verschillen. Door de inzet van vaste pc's kan de UvT ook toetsen met SPSS, Excel en programmeeropdrachten. SURF heeft de afgelopen zeven jaar veel gedaan aan kennisdeling rondom digitaal toetsen, met onder meer SURFacademy- bijeenkomsten, leergangen en werkbezoeken. “We hebben dankbaar gebruikgemaakt van alle whitepapers en powerpointpresentaties op dit gebied”, zegt Scholte. “Ook hadden we contact met leden van de SIG Digitaal toetsen (zie kader). Sinds kort neemt de UvT daarin ook zelf zitting.”

Enorme impact

Jos in den Bosch van de RU leerde in 2016 uit de ervaring van andere instellingen dat docenten moeilijk te verleiden zouden zijn om de overstap te maken naar digitaal toetsen. “Daarom hebben we enorm ingezet op gebruikersvriendelijkheid bij de aanbesteding voor de software. Ook dwongen we bij onze faculteiten af dat ze 0,8 fte aan lokale ondersteuning beschikbaar zouden hebben. Waarschijnlijk mede hierdoor overtrof de vraag naar digitaal toetsen al snel onze verwachtingen.” De cijfers onderstrepen dit. In het academisch jaar 2016-2017 waren er op de RU 27 cursussen met één of meer digitale afnames. In het huidige collegejaar zijn dat er ruim 200. Tot nu toe kunnen de docenten worden voorzien, maar de RU loopt tegen de grenzen van het mogelijke aan en vreest binnenkort nee te moeten gaan verkopen. De impact is groot. “Dit is de eerste digitale innovatie die een aanzienlijke werkdrukverlaging met zich meebrengt”, zegt In den Bosch. “Docenten zijn minder tijd kwijt met nakijken, vooral vanwege de leesbaarheid van de antwoorden.

Studenten klagen niet meer over schrijfkramp en vinden het veel makkelijker om hun antwoorden te verbeteren.” Ook bij de UvT zijn docenten en studenten enthousiast. Lemmens: “De toetskwaliteit gaat erdoor omhoog. In het eerste jaar was de digitale toets vaak nog een vertaling van een bestaande papieren toets. Nu zien we dat docenten steeds meer gebruikmaken van de extra mogelijkheden, zoals nieuwe vraagvormen en tools. Deze manier van toetsen sluit bovendien beter aan bij de digitale leefwereld van de studenten.” Docenten van de UvT zijn met name enthousiast over de tijdwinst die ze behalen met de logistiek van het nakijken– tentamens of vragen worden onder meerdere docenten verdeeld.

Hectisch

Niet dat het allemaal van een leien dakje is gegaan. Bij de RU opereren de zeven faculteiten grotendeels autonoom. “De invoering van digitaal toetsen was echt een knuppel in het hoenderhoek”, zegt Kassenberg. “Zo maakt elke faculteit in principe een eigen rooster. Maar digitaal toetsen moeten we meer centraal roosteren, vanwege het beperkte aantal geschikte locaties. En digitaal toetsen gaat deels vóór andere toetsen in de roostering. Zo'n omwenteling betekent tegen heilige huisjes aanschoppen, en dan ook nog eens in een voor de RU ongekend tempo.” Uiteraard zijn ze blij dat digitaal toetsen zo is aangeslagen, maar het brengt wel de nodige logistieke uitdagingen met zich mee. Chromebooks moeten vooraf worden opgeladen, op transport, opgeslagen in een afsluitbare ruimte.“Dezelfde toets mag nu nog maar over maximaal drie locaties binnen één gebouw verspreid zijn, anders is het niet te doen.”

De UvT heeft het voordeel van meer centrale sturing. Maar ook daar lopen ze tegen grenzen op, onder meer door de invoering van een uniform jaarrooster met vaste toetsperiodes. Als het aantal digitale toetsen volgens verwachting groeit, zal er ook in de avonden moeten worden getoetst.

De afgelopen jaren zijn hectisch geweest. Pas nu is er meer ruimte om ervaringen te delen met andere instellingen. Die behoeft is er wel. “Het is moeilijk om informatie te verzamelen over de organisatie van het toetsproces en de logistiek”, vindt Lemmens. “Wij willen graag praktijkervaringen uitwisselen met collega’s bij SURF.” Ook bij de RU leven vragen. In den Bosch: “Volgens de AVG moeten toetsresultaten na twee jaar worden geanonimiseerd. Hoe pak je dat aan? Wij hebben veel studenten met recht op voorleessoftware tijdens de toetsen. Hoe faciliteer je dat? Wellicht kan SURF ook bijdragen aan technisch advies, bijvoorbeeld over de beste manier om een gymzaal van een stabiele netwerkverbinding te voorzien.”

Tekst: Marjolein van Trigt
Foto’s: Harry Meijer